Hangi soruya cevap arıyorsun?
Öncelikle Nedir Bebek Maması ?
WHO 1981 tanımına göre : ” Anne sütü yerine kullanılmak üzere bebeğin fizyolojik özelliklerine uyumlu olarak normal besinsel gereksinimlerini karşılayan , endüstriyel olarak formüllendirilmiş , gıda kodeksi standartlarına uygun ürün .”
Anne sütü Bebeğin İhtiyacını;
- ilk 6 ayda %100 karşılar.
- 6-12 ayda %50 karşılar.
- 12.aydan itibaren %30 karşılar.
Bebek Maması (Formula ) Tipleri Nelerdir?
- İnfant Formula (Başlangıç Maması) (0-6 ay) (1 yıla dek)
- Devam Formulası (Devam Maması ) (6. ay itibariyle) (36 aya dek )
- Devam Sütleri (Formül Süt ) (8.aydan büyükler)
- Tamamlayıcı Besinler içeren Mamalar
- Özel Tıbbi Amaçlı Formulalar
İnfant Formula Nedir?
Anne sütünün bulunmadığı durumlarda bebeğin uygun zaman ve şekilde tamamlayıcı gıdalarla beslenmesi başlayana dek beslenme gereksinimlerini karşılamak üzere üretilmiş üründür.
- 0-6 ay bebekler içindir.
- 1 yıla dek kullanılabilir.
- Whey (%60) / Kazein (%40) genellikle Protein miktarı anne sütüne yakındır.
- Karbonhidratı : Laktozdur
- Nişasta içermez.
- Böbrek solut yükü düşüktür.
- Linoleik asit yönünden zengindir.
- Karnitin, Taurin içerir.
Devam Formulası Nedir ?
Bebeklerin 6. aydan itibaren diyetin sıvı bileşeni olmak üzere üretilmiş üründür.
- Fe (Demir) minerali ile zenginleştirilmiştir.
- 6. aydan itibaren kullanılır.
- 36 aya dek kullanılabilir.
- Proteinin anne sütünden daha yüksektir.
- Whey / Kazein oranı eşit veya kazeinden zengindir.
- Nişasta içerebilir.
- Karbonhidratı : Laktozu azaltılıp yerine maltodekstrin veya başka şekerler eklenir.
- Böbrek solut yükü daha fazladır.
Özel Tıbbi Amaçlı Formulalar Nedir ?
Hastalıklarla ilgili özel besin gereksinimlerini karşılamak üzere üretilmiş ürünlerdir.Bu mamalar “Doktor Tavsiyesiyle” Kullanılmalıdır.
- Hidrolize Proteinli mama kullananlar : (İSPA)(İnek sütü proteini alerjisi olanlar.
- Fruktoz bazlı mamaları kullananlar : Glukoz ,galaktoz malabsorbsiyonu olanlar .
- Laktozsuz mama kullananlar : Galaktozemi ( Galaktoz metabolizmasında görevli olan enzimlerin eksikliği sonucu oluşan bir metabolizma hastalığıdır.)
Devam Sütleri Nedir ?
Anne sütünün yetersiz kaldığı durumlarda bebeğin gerekli besin maddelerini alabileceği bir takviye üründür.
- Organik sütlerin bazı ilavelerle şekil almış halidir.
- Devam sütlerinin çoğunun ana maddesi “İnek Sütü” dür.
“İnek sütü alerjenik reaksiyon gösterebildiği için bebeğin vücudu en az 8 ay inek sütüne hazır olmadığı için devam sütlerini bebeklerle 8.aydan sonra tanıştırmalıyız.”
Çünkü İnek sütü gibi hayvansal sütler kendi yavrularının gelişimine uygun olduğundan bebeklere önerilmez. Fe açısından fakir olduğu için kansızlığa neden olur ve sindirimi oldukça zordur.
- Anne sütüne en yakın şekilde üretilmeye çalışılır.
- Anne sütüne oranla vücutta sindirimi yavaştır. Çünkü ; Devam sütü Kazein Proteinleri içerir. Bu madde anne sütünde daha az bulunduğu için anne sütü sindirimi bebekte daha kolay gerçekleşiyor.
- Daha yüksek enerji içeriklidir.
- Koyu kıvamlıdır.
- Vitamin ve mineral desteklidir.
Bebek Devam Sütünde Bulunması Gerekenler?
- Prebiyotik lifler içermesi gerekir.(Bağışıklık sistemini güçlendirir.)
Dikkat !!! 100 ml bebek mamasında 0.8 gr prebiyotik Lif bulunması etikette dikkat etmez gereken bir bilgidir.
- Balık yağı DHA içermelidir. (Çünkü Omega 3 kaynağıdır.)
- Nüklotid ve Taurin içermelidir.(Büyümeyi, gelişmeyi ve özelliklede beyin gelişimi için çok önemlidir.)
Bebek Mamasında Bulunmaması Gerekenler ?
- İlave şeker içermemelidir.Sadece sütün kendi doğal şekeri olan Laktoz bulunmalıdır.
- Nişasta içermemelidir.Çünkü anne sütünde de bulunmaz.
- Maltodekstrin içermemelidir.
Tamamlayıcı Beslenme Nedir ?
6. aydan sonra emzirmenin sürdürülmesinin yanı sıra diğer besinlerin verilmesini de ifade eder.Anne sütü dışında ,doğumdan itibaren alınan her besin veya mama tamamlayıcı besin olarak tanımlanır.
- Tamamlayıcı beslenme dönemi ; hızlı büyümenin ve gelişmenin olduğu,bebeklerin besin ögesi yetersizliliğine ve aşırı alımlarına duyarlı olduğu, yeni tatlara ve beslenme deneyimlerine maruz kaldığı dönemdir.
- 2017 yılında ESPHGAN ;(Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Komitesi ) sağlıklı, zamanında doğmuş bebekleri hedefleyerek Tamamlayıcı Beslenmenin farklı yönlerini dört farklı bölümde incelemiştir.
1. Tamamlayıcı Beslenmeye Ne Zaman Başlanmalı?
WHO : İlk 6 ay sadece anne sütü alınmalı. 6. aydan sonra anne sütü + tamamlayıcı besin alınmalıdır .
ESPHGAN: Tamamlayıcı besinlere 17.haftadan(4.ay)ve 26.haftadan (6.ay)sonra başlanmaması gerektiğini belirtmiştir.
2.Tamamlayıcı Besinlerin İçeriği Nasıl Olmalıdır ?
EFSA ‘ ya göre ; 6-12 ayda enerjinin %40 ‘ı yağlardan gelmelidir.
- %4 ‘ü Linoleik asitten gelmelidir.
- %0.5 alfa linolenik asitten gelmelidir.
- 100 mg/gün DHA alınması gerektiği önerilmiştir.
Bebeklere Demirden zengin tamamlayıcı besinler verilmedir.
- 6-12 ay için Fe gereksinimi 0.9-1.3 mg/kg/gün veya 6-11 mg /gün önerilmektedir.
- Fe emilimini arttıranlar : Anne sütü, et proteinleri, askorbik asit,sitrik asitler, fermente sebze ürünleri.
- Fe emilimini azaltanlar : Kakao , Polifenoller ,Fitatlar,diyet posası,Ca ve inek sütü.
Tamamlayıcı besinlere Şeker ve Tuz eklenmemelidir.
- Meyve suları veya şekerle tatlandırılan içeçeklerden kaçınılmalıdır.Çünkü şeker diş çürüğü etmenidir.
- Bebeklere 12 aydan önce bal verilmemesi gerekir.
Tamamlayıcı Beslenme ile Alınması Gereken Ortalama Günlük Enerji Miktarları ?
6-8.ay | 200 kcal |
9-11. ay | 300 kcal |
12-23. ay | 550 kcal |
Anne Sütü Beraberinde Kaç Öğün Tamamlayıcı Besin Kullanmalı ?
6-8.ay | 2 öğün |
9-11. ay | 3 öğün |
12- 24 .ay | 1-2 öğün yeterlidir. |
3. Tamamlayıcı Beslenme Yöntemi ve Tat Gelişimi Nasıl Olmalıdır ?
- Bebeklik döneminde veya gebelikte özel ,farklı ve çeşitli tatların denenmesi gerekir.Böylece ileri yaşlarda farklı tatların kabülü kolaylaşır.
- Besinleri seçerken bebeğin gelişim aşamalarına uygun yapıda ve kıvamda olmasına dikkat edilmelidir.
- Parmakla yenen besinlere ve kendi kendine yemeye uygun zamnda başlanmalıdır.
- Bebeklere besinlerin uzun süre püre olarak verilmemesi gerekir.8-10 .aylarda yarı katı lokmalık besinlere başlanılabilir. 12. ayda içecekleri bardaktan içebilirler.
- Ebeveynler bebeklerin açlık ve doygunluk işaretlerine kulak vermelidir.
4.Tamamlayıcı beslenmede Özel Beslenme Uygulamaları ?
- Bebeklere verilen diyet besin ögeleri ve enerji yoğunluğu uygun aralıklarda olmalıdır.
İyi Bir Tamamlayıcı Besinin Özellikleri?
- Temiz ve güvenli olmalıdır.
- Enerji,protein,vitamin, ve minerallerce zengin olmalıdır.
- Çok Fazla sıcak ya da soğuk olmamalıdır.
- Çok tuzlu ve baharatlı olmamalıdır.
- Bebek tarafından kolaylıkla yenebilmelidir.
- Bebek tarafından sevilmelidir.
- Hazırlanması kolay olmalıdır.
- Kıvamı uygun olmalıdır.
Tamamlayıcı Besinlere Neden 6. Aydan Önce Başlanmamalı ?
- Anne sütü verimini azaltır.
- Büyüme açısından üstünlüğü yoktur.
- Anne sütünün hastalıklara karşı koruyucu etkisini azaltır.
- Çiğneme becerileri henüz gelişmemiştir.
- Baş Kontrolü henüz gelişmemiştir.
- Böbrek fonksiyonları yeterince gelişmemiştir.
- Katı besinler boğulmaya neden olabilir.
- Sindirim sistemindeki enzimler yeterince gelişmemiştir.
Bebek Mamaları Seçerken Sormamız Gereken Sorular?
- Bebeğin özel bir sağlık sorunu var mı?
- Bu çocuk için gereken enerji ve besin ögeleri nelerdir ?
- Mama yeterli kaloriyi ve gereken besin ögelerini sağlıyor mu?
- Seçilen mamanın osmolaritesi nedir ve bebek için uygun mu?
- Tadı bebeğin alımı için uygun mu ?
- Bebeğin herhangi bir besine alerjisi var mı?
- Bebeğin dışkılama durumu ?
- Aileye maliyeti nedir ?
- Son Tüketim Tarihi ?
WHO’ya Göre Bebek Mamalarında Makro Besin Ögelerinin Ana Kaynakları?
Mamalar | Protein | Karbonhidratlar | Yağ |
İnek Sütü | Kazein,Whey | Laktoz | Palmiye,soya,hindistan cevizi, ayçicek yağı |
Laktozsuz İnek sütü | Kazein,Whey | Mısır Şurubu (glukoz) | Palmiye,soya,hindistan cevizi |
Soya | Soya | Mısır Şurubu (glukoz),Sükroz | Palmiye,soya,hindistan cevizi |
Hidrolizat | Peptidler,Aminoasitler | Mısır Şurubu (glukoz),Sükroz,Modifiye mısır nişastası | Palmiye,soya,hindistan cevizi, ayçicek yağı, MCT |
Elemental | Amino asitler | Mısır Şurubu (glukoz) | soya,hindistan cevizi, ayçicek yağı, MCT |
Önemli Bilgiler
- Ancak tamamlayıcı beslenme ülkeden ülkeye besinin bulunabilirliği ve kültürel etmenlere bağlı olarak değişim göstermektedir.
- Türkiyede bebekler ilk 6 ay sadece anne sütü ile besleniyor.6.aydan sonra tamamlayıcı besinlere başlanıyor. Anne sütü + tamamlayıcı beslenme ise 2 yaşına kadar sürdürülüyor.
- Bu yüzden tamamlayıcı besin önerilirken toplumun beslenme alışkanlıkları dikkate alınmalıdır.
- Tamamlayıcı beslenmenin yanında anne sütüne devam edilmelidir.
- İnek sütünün 12.aydan önce içeçek olarak verilmemesi önerilir.Ama 9-10 aylardan itibaren tamamlayıcı besinlerin hazırlanmasında kullanılabilir. Kullanılacak miktar ise 500 mL /gün üzerine çıkamaması gerekir.
- Alerjenik riski yüksek olan besinler (yumurta,balık,yağlı tohumlar,vb.) 4-6 aydan itibaren tamamlayıcı besinlerin verilmesiyle alerji riski azalmaktadır.
- ESPHGAN 2016 yılında bebeklere gluten verilmesinin başlanmasının 4-12.aylar arasında başlanmasını önerir. Böylece Çölyak ve Tip 1 Diyabet Hastalığı riskini azaltacağını ileri sürmüştür.
- Tamamlayıcı Beslenme sırasında Yüksek Protein Alımı Fazla kilolu veya Obez olma riskini özellikle genetik yatkınlığı olan çocuklarda daha fazla olduğunu dile getirmiştir.
Kaynakça
Turkish Journal of Pediatric Disease,Bebek Beslenmesinde Kullanılan Mamalar,Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Kırıkkale, Türkiye
Türk Gıda Kodeksi,Bebek Mamaları-Bebek Formülleri Tebliği,Tebliğ No : 98/20
who.int. [Internet]. Guiding principles for feding non
breast fed children 6-24 months of age. WHO Press,
Word Health Organization, Geneva, Switzerland,
2005:1-42. [Cited: 2015 April 3]. Available from:
http://www.who.int/maternal_child_adolescent/docume
nts/9241593431/en/
12. Ulusal Çocuk Gasroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme
Kongresi,Dr. Ayşen Uncuoğlu,Bebeklerde Hangi Formül Mama,Ne zaman Verilmeli?
Tamamlayıcı Beslenme: Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme
(ESPHGAN) Birliği Komitesi Görüş Raporu,Prof. Dr. Ayla Gülden Pekcan,
Aile sağlığı merkezi Bebek Beslenme Rehberi,Tc sağlık bakanlığı
Köksal G. Tamamlayıcı Besinler ve Bebek Beslenmesindeki önemi, Türkiye Klinikleri Pediatrik Bilimler Beslenme ve Metabolizma Hastalıkları Özel Sayısı, Cilt/Vol:3, Sayı No: 6
. Sivri BB. 0-6 aylık bebeği olan annelerin katı gıdaya
geçiş süreci ve emzirmeye ilişkin bilgi ve uygulamaları.
ACU Sağlık Bil Derg. 2014; 5(1): 59-65.
Prof.Dr.Esin Koç,Gazi Üniversitesi, Süt Çocuklarında Beslenme Ve Ek Gıdalar
Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi,Sümeyra TOPAL, Nursan ÇINAR, Sevin ALTINKAYNAK
Prof. Dr. M. Ayşe Selimoğlu
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme
BD,12.Ulusal Kongre
REASONS OF COMPLEMENTARY FEEDING FROM THE POINT OF VIEW OF MOTHERS AND THEIR OPINIONS ABOUT FORMULAS,Pınar YILMAZBAŞ, Bahar KURAL, Ayşegül USLU, Gülsen Meral SEZER,Gülbin GÖKÇAY
Çocuk Dergisi 12(2):60-65,Bebek Mamalarındaki Katkı Maddeleri
Gülbin GÖKÇAY, Tijen EREN , Esra DEVECİOĞLU
İÜ. Cerahpaşa Tıp Faültesi , Sürekli Tıp eğitimi Etkinlikleri,Yapay Beslenme ve Ek Gıdalar, Prof. Dr. Ahmet Aydın
2013,Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA),Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütlerü Enstitüsü Ankara
Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi
Cilt: 5, Sayı: 1, Ocak 2014,Bebeklerin Katı Gıdaya Geçiş Süreci
http://152.91.79.30/internet/main/publishing.nsf/Content/66BC77D62DA5E2BACA257BF000199D2D/$File/Turkish-Infant-Formula.pdf