Bebek Beslenmesinde Kullanılan Mamalar

Öncelikle Nedir Bebek Maması ?

WHO  1981 tanımına  göre : ” Anne sütü yerine kullanılmak üzere  bebeğin fizyolojik özelliklerine  uyumlu olarak  normal besinsel gereksinimlerini  karşılayan , endüstriyel olarak  formüllendirilmiş , gıda kodeksi standartlarına  uygun ürün .”

Bebek Maması (Formula ) Tipleri Nelerdir?

• İnfant Formula (Başlangıç  Maması)  (0-6 ay)  (1 yıla dek)
• Devam Formulası (Devam Maması )  (6. ay itibariyle)  (36 aya dek )
• Devam   Sütleri (Formül Süt ) (8.aydan büyükler)
• Tamamlayıcı  Besinler içeren Mamalar
• Özel Tıbbi Amaçlı Formulalar

İnfant Formula  Nedir?

Anne sütünün bulunmadığı durumlarda bebeğin uygun zaman ve şekilde tamamlayıcı gıdalarla beslenmesi başlayana dek beslenme gereksinimlerini karşılamak üzere üretilmiş üründür. 

• 0-6 ay bebekler içindir.
• 1 yıla dek kullanılabilir.
• Whey (%60) / Kazein  (%40) genellikle Protein miktarı anne sütüne yakındır.
• Karbonhidratı : Laktozdur
• Nişasta  içermez.
• Böbrek  solut  yükü düşüktür.
• Linoleik asit yönünden zengindir.
• Karnitin, Taurin  içerir.

Devam  Formulası Nedir ?

Bebeklerin 6. aydan  itibaren  diyetin sıvı bileşeni olmak üzere üretilmiş üründür.

• Fe (Demir) minerali ile zenginleştirilmiştir.
• 6. aydan itibaren kullanılır.
• 36 aya dek kullanılabilir.
• Proteinin anne sütünden  daha yüksektir.
• Whey / Kazein oranı eşit veya kazeinden zengindir.
• Nişasta içerebilir.
• Karbonhidratı : Laktozu azaltılıp  yerine maltodekstrin  veya  başka şekerler eklenir.
• Böbrek solut  yükü daha fazladır.

Özel Tıbbi Amaçlı  Formulalar Nedir ?

Hastalıklarla ilgili özel besin gereksinimlerini karşılamak üzere üretilmiş ürünlerdir.Bu mamalar  “Doktor Tavsiyesiyle” Kullanılmalıdır.

• Hidrolize Proteinli mama kullananlar : (İSPA)(İnek sütü proteini alerjisi olanlar.
• Fruktoz bazlı mamaları kullananlar : Glukoz ,galaktoz malabsorbsiyonu  olanlar .
• Laktozsuz mama  kullananlar : Galaktozemi                                                ( Galaktoz metabolizmasında  görevli olan enzimlerin eksikliği sonucu oluşan bir metabolizma hastalığıdır.)

Devam Sütleri  Nedir ?

Anne sütünün yetersiz kaldığı durumlarda bebeğin gerekli besin maddelerini alabileceği bir takviye üründür.

• Organik sütlerin bazı ilavelerle şekil almış halidir.
• Devam sütlerinin çoğunun ana maddesi  “İnek  Sütü” dür.                     

“İnek sütü alerjenik reaksiyon gösterebildiği için bebeğin vücudu en az 8 ay inek sütüne hazır olmadığı için devam sütlerini bebeklerle 8.aydan sonra tanıştırmalıyız.”

  Çünkü  İnek sütü gibi hayvansal sütler  kendi yavrularının gelişimine uygun olduğundan bebeklere önerilmez. Fe açısından fakir olduğu için kansızlığa neden olur ve sindirimi oldukça zordur.

• Anne sütüne en yakın şekilde üretilmeye  çalışılır.
• Anne sütüne oranla vücutta sindirimi yavaştır.  Çünkü ;                            Devam sütü Kazein Proteinleri  içerir. Bu madde anne sütünde daha az bulunduğu için anne sütü sindirimi bebekte daha kolay gerçekleşiyor.
• Daha yüksek enerji içeriklidir.
• Koyu kıvamlıdır.
• Vitamin ve mineral desteklidir.

Bebek Devam Sütünde Bulunması Gerekenler?

• Prebiyotik lifler içermesi gerekir.(Bağışıklık sistemini güçlendirir.)   

   Dikkat !!! 100 ml bebek mamasında 0.8 gr prebiyotik Lif  bulunması etikette dikkat etmez gereken bir bilgidir.

• Balık yağı DHA içermelidir. (Çünkü Omega 3 kaynağıdır.)
• Nüklotid ve Taurin içermelidir.(Büyümeyi, gelişmeyi  ve özelliklede beyin gelişimi için çok önemlidir.)

Bebek Mamasında Bulunmaması Gerekenler ?

• İlave şeker içermemelidir.Sadece  sütün  kendi doğal şekeri olan Laktoz bulunmalıdır.
• Nişasta içermemelidir.Çünkü anne sütünde de bulunmaz.
• Maltodekstrin içermemelidir.

Tamamlayıcı  Beslenme Nedir ?

6. aydan sonra emzirmenin  sürdürülmesinin yanı sıra diğer besinlerin  verilmesini  de ifade eder.Anne sütü dışında ,doğumdan  itibaren  alınan her besin veya mama  tamamlayıcı besin olarak  tanımlanır.

• Tamamlayıcı beslenme dönemi ; hızlı büyümenin  ve gelişmenin olduğu,bebeklerin besin ögesi yetersizliliğine  ve aşırı alımlarına duyarlı  olduğu, yeni  tatlara ve beslenme deneyimlerine maruz kaldığı dönemdir.
• 2017 yılında ESPHGAN ;(Avrupa Pediatrik  Gastroenteroloji, Hepatoloji  ve Beslenme  Komitesi )  sağlıklı, zamanında  doğmuş  bebekleri  hedefleyerek Tamamlayıcı Beslenmenin  farklı  yönlerini dört  farklı bölümde incelemiştir.

1. Tamamlayıcı  Beslenmeye Ne Zaman  Başlanmalı?                                 

 WHO : İlk 6 ay sadece anne sütü alınmalı. 6. aydan sonra  anne sütü + tamamlayıcı besin alınmalıdır .                                                                                                                   

ESPHGAN: Tamamlayıcı besinlere 17.haftadan(4.ay)ve 26.haftadan (6.ay)sonra  başlanmaması gerektiğini  belirtmiştir.                                           

2.Tamamlayıcı   Besinlerin  İçeriği  Nasıl  Olmalıdır ?

EFSA ‘ ya göre ; 6-12 ayda enerjinin %40 ‘ı yağlardan gelmelidir. 

• %4 ‘ü Linoleik   asitten gelmelidir.
• %0.5 alfa linolenik  asitten  gelmelidir.
• 100 mg/gün  DHA  alınması gerektiği   önerilmiştir.

Bebeklere  Demirden   zengin tamamlayıcı besinler verilmedir.

• 6-12 ay için Fe  gereksinimi  0.9-1.3 mg/kg/gün  veya 6-11 mg /gün önerilmektedir.
• Fe  emilimini  arttıranlar : Anne sütü, et proteinleri, askorbik asit,sitrik asitler, fermente sebze ürünleri.
• Fe  emilimini  azaltanlar : Kakao , Polifenoller ,Fitatlar,diyet posası,Ca ve inek sütü.

Tamamlayıcı  besinlere Şeker ve Tuz  eklenmemelidir.

• Meyve suları  veya  şekerle tatlandırılan içeçeklerden kaçınılmalıdır.Çünkü  şeker diş çürüğü etmenidir.
• Bebeklere  12 aydan önce  bal verilmemesi gerekir.

Tamamlayıcı Beslenme ile Alınması Gereken Ortalama Günlük Enerji Miktarları ?

Anne  Sütü  Beraberinde Kaç Öğün Tamamlayıcı Besin Kullanmalı ?

3. Tamamlayıcı  Beslenme  Yöntemi   ve  Tat  Gelişimi  Nasıl  Olmalıdır ?

• Bebeklik  döneminde veya  gebelikte  özel  ,farklı ve  çeşitli  tatların denenmesi   gerekir.Böylece  ileri  yaşlarda farklı tatların  kabülü kolaylaşır.
• Besinleri seçerken bebeğin gelişim aşamalarına uygun yapıda ve kıvamda olmasına dikkat  edilmelidir.
• Parmakla yenen  besinlere ve kendi kendine yemeye uygun zamnda başlanmalıdır.
• Bebeklere besinlerin   uzun süre püre olarak  verilmemesi  gerekir.8-10 .aylarda  yarı katı lokmalık besinlere başlanılabilir. 12. ayda içecekleri bardaktan içebilirler.
• Ebeveynler  bebeklerin açlık ve doygunluk  işaretlerine  kulak  vermelidir.

4.Tamamlayıcı beslenmede Özel  Beslenme  Uygulamaları ?

• Bebeklere  verilen  diyet besin ögeleri  ve enerji yoğunluğu  uygun  aralıklarda olmalıdır.

İyi  Bir  Tamamlayıcı Besinin Özellikleri?

• Temiz ve güvenli  olmalıdır.
• Enerji,protein,vitamin, ve minerallerce  zengin olmalıdır.
• Çok  Fazla sıcak  ya da  soğuk olmamalıdır.
• Çok tuzlu ve baharatlı olmamalıdır.
• Bebek tarafından kolaylıkla yenebilmelidir.
• Bebek  tarafından sevilmelidir.
• Hazırlanması kolay  olmalıdır.
• Kıvamı  uygun olmalıdır.

Tamamlayıcı  Besinlere  Neden 6. Aydan Önce Başlanmamalı ?

• Anne  sütü  verimini   azaltır.
• Büyüme  açısından üstünlüğü yoktur.
• Anne  sütünün hastalıklara  karşı  koruyucu etkisini  azaltır.
• Çiğneme  becerileri  henüz  gelişmemiştir.
• Baş Kontrolü henüz  gelişmemiştir.
• Böbrek fonksiyonları  yeterince  gelişmemiştir.
• Katı besinler boğulmaya neden olabilir.
• Sindirim sistemindeki  enzimler  yeterince gelişmemiştir.

Bebek  Mamaları Seçerken Sormamız Gereken Sorular?

• Bebeğin özel bir sağlık  sorunu var mı?
• Bu çocuk için gereken enerji ve besin  ögeleri nelerdir ?
• Mama  yeterli  kaloriyi ve gereken besin ögelerini  sağlıyor mu?
• Seçilen mamanın osmolaritesi  nedir  ve bebek için  uygun mu?
• Tadı bebeğin  alımı için uygun mu ?
• Bebeğin herhangi bir besine alerjisi var  mı?
• Bebeğin dışkılama durumu ?
• Aileye  maliyeti nedir ?
• Son Tüketim  Tarihi ?

WHO’ya   Göre  Bebek Mamalarında  Makro Besin Ögelerinin Ana  Kaynakları?

Önemli Bilgiler

• Ancak  tamamlayıcı beslenme ülkeden ülkeye  besinin bulunabilirliği  ve kültürel etmenlere bağlı olarak değişim göstermektedir.  
• Türkiyede  bebekler ilk 6 ay sadece anne sütü ile besleniyor.6.aydan sonra tamamlayıcı besinlere  başlanıyor. Anne sütü + tamamlayıcı beslenme ise 2 yaşına kadar  sürdürülüyor.
• Bu yüzden tamamlayıcı besin önerilirken toplumun beslenme alışkanlıkları dikkate  alınmalıdır.
• Tamamlayıcı beslenmenin yanında  anne sütüne devam edilmelidir.
• İnek sütünün  12.aydan önce içeçek  olarak verilmemesi  önerilir.Ama 9-10 aylardan itibaren tamamlayıcı besinlerin hazırlanmasında kullanılabilir.  Kullanılacak miktar ise 500 mL /gün üzerine çıkamaması gerekir.
• Alerjenik   riski yüksek olan besinler (yumurta,balık,yağlı tohumlar,vb.) 4-6 aydan itibaren tamamlayıcı besinlerin verilmesiyle alerji riski azalmaktadır.
• ESPHGAN 2016 yılında  bebeklere gluten verilmesinin başlanmasının 4-12.aylar arasında başlanmasını önerir. Böylece Çölyak ve Tip 1 Diyabet Hastalığı riskini azaltacağını ileri sürmüştür.
• Tamamlayıcı  Beslenme  sırasında Yüksek Protein Alımı Fazla kilolu  veya Obez olma riskini özellikle genetik yatkınlığı olan çocuklarda daha fazla olduğunu dile getirmiştir.

Kaynakça 

Turkish Journal of Pediatric Disease,Bebek Beslenmesinde Kullanılan Mamalar,Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Kırıkkale, Türkiye

Türk Gıda Kodeksi,Bebek  Mamaları-Bebek Formülleri Tebliği,Tebliğ No : 98/20

who.int. [Internet]. Guiding principles for feding non
breast fed children 6-24 months of age. WHO Press,
Word Health Organization, Geneva, Switzerland,
2005:1-42. [Cited: 2015 April 3]. Available from:
http://www.who.int/maternal_child_adolescent/docume
nts/9241593431/en/

12. Ulusal Çocuk Gasroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme
Kongresi,Dr. Ayşen Uncuoğlu,Bebeklerde Hangi Formül Mama,Ne zaman Verilmeli?

Tamamlayıcı Beslenme: Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme
(ESPHGAN) Birliği Komitesi Görüş Raporu,Prof. Dr. Ayla Gülden Pekcan,

Aile sağlığı  merkezi Bebek Beslenme Rehberi,Tc sağlık bakanlığı

Köksal G. Tamamlayıcı Besinler ve Bebek Beslenmesindeki önemi, Türkiye Klinikleri Pediatrik Bilimler Beslenme ve Metabolizma  Hastalıkları Özel Sayısı, Cilt/Vol:3, Sayı No: 6

. Sivri BB. 0-6 aylık bebeği olan annelerin katı gıdaya
geçiş süreci ve emzirmeye ilişkin bilgi ve uygulamaları.
ACU Sağlık Bil Derg. 2014; 5(1): 59-65.

Prof.Dr.Esin Koç,Gazi Üniversitesi, Süt Çocuklarında Beslenme Ve Ek Gıdalar 

Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi,Sümeyra TOPAL, Nursan ÇINAR, Sevin ALTINKAYNAK

Prof. Dr. M. Ayşe Selimoğlu
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme
BD,12.Ulusal Kongre

REASONS OF COMPLEMENTARY FEEDING FROM THE POINT OF VIEW OF  MOTHERS AND THEIR OPINIONS ABOUT FORMULAS,Pınar YILMAZBAŞ, Bahar KURAL, Ayşegül USLU, Gülsen Meral SEZER,Gülbin GÖKÇAY

Çocuk Dergisi 12(2):60-65,Bebek Mamalarındaki Katkı Maddeleri

Gülbin GÖKÇAY, Tijen EREN , Esra DEVECİOĞLU 

İÜ. Cerahpaşa Tıp Faültesi , Sürekli Tıp eğitimi Etkinlikleri,Yapay Beslenme ve Ek Gıdalar, Prof. Dr. Ahmet Aydın

2013,Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA),Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütlerü Enstitüsü Ankara

Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi

Cilt: 5, Sayı: 1, Ocak 2014,Bebeklerin Katı Gıdaya Geçiş Süreci

http://152.91.79.30/internet/main/publishing.nsf/Content/66BC77D62DA5E2BACA257BF000199D2D/$File/Turkish-Infant-Formula.pdf