Hangi soruya cevap arıyorsun?
Kafein nedir?
Kafein dünya genelinde en yaygın olarak kullanılan besin maddeleri ve besin takviyelerinden biridir. Kafein tüketiminin büyük oranı kahve yoluyla olmakla birlikte birçok başka gıda, ilaç ve içecekte de kafein bulunmaktadır. Kafein son dönemde kullanımı yaygınlaşan enerji içeceklerinin de etken maddesi olarak işlev görmekte ve fizyolojik etkileriyle psikoaktif bir ajan olarak da kullanılmaktadır.
Önemli bir uyarıcı olan kafeinin, uykusuzluğa, baş ağrısına, konsantrasyon bozukluğuna, kalp atımı ve kan basıncında artışa, mide sorunlarına, gebe kadınlarda spontan düşüklere, düşük doğum ağırlıklı bebeklere neden olduğu, kemik sağlığını olumsuz etkileyerek menapoz sonrası osteoporoz riskini artırdığı, diüretik etki yaptığı bildirilmektedir. Bu nedenle kafein, son yılların en çok araştırılan, tartışılan besin bileşenlerinden biridir.
Muazzez GARİPAĞAOĞLU, Nuray KUYRUKÇU
Kafein Kaynakları Nelerdir?
| İÇECEKLER | MİKTAR | KAFEİN (mg) |
| Damıtma kahve | 150 ml | 130 |
| İnstant kahve | 150 ml | 60 |
| Filtre kahve | 150 ml | 112 |
| Espresso | 30 ml | 40 |
| Nescafe Gold | 225 ml | 52 |
| Nescafe Klasik | 225 ml | 72 |
| Siyah çay | 150 ml | 40-80 |
| Yeşil çay | 150 ml | 30-50 |
| Soğuk çay (ice tea) | 360 ml | 9-50 |
| Sıcak çikolata | 150 ml | 1-8 |
| Çikolatalı süt | 225 ml | 2-7 |
| Coca Cola | 330 ml | 55-60 |
| Pepsi | 330 ml | 50-55 |
| Pepsi max | 330 ml | 65 |
| Sprite | 330 ml | 0 |
| Redbull | 250 ml | 80 |
| Burn | 250 ml | 35 |
| YİYECEKLER | ||
| Kahveli dondurma | 200 ml | 40-60 |
| Çikolatalı dondurma | 50 gr | 2-5 |
| Sütlü çikolata | 50 gr | 1-15 |
| Bitter çikolata | 40 gr | 30 |
| İLAÇLAR | ||
| Ağrı kesiciler | 2 tablet | 65-130 |
| Bazı uyarıcılar | 1 tablet | 100-200 |
| Zayıflama hapları | 2-3 tablet | 80-200 |
Kafeinin Vücuttaki Etki Mekanizması
Kafein ağızdan alındıktan kısa bir süre sonra, gastrointestinal sistemden hızlı bir şekilde emilir, 15-120 dk. içinde de kanda en yüksek düzeye ulaşır. Kafein karaciğerde metabolize olur.
Metabolizma sonucunda paraksantin (% 80), teobromin (% 15) ve teofilin (% 4) gibi pek çok metabolit açığa çıkar.
Hücrelere geçişi sırasında herhangi bir bariyer olmadığı için kafein beyin, testis ve fetüs dahil vucüttaki tüm hücrelere ve dokulara hızlı bir şekilde yayılır. Plazmada albümine bağlı olarak taşınan kafeinin % 80’i beyinde bulunur.
Kafeinin yarılanma ömrü (alınan miktarın yarısının vücuttan atımı) beş-altı saattir.
Kafein ve Çocuklar
Kafein çocukların kolayca ulaşabildiği yasal bir uyarıcıdır.
Yetişkinlerle karşılaştırıldığında, çocuklar, özellikle de küçük çocuklar kafeine karşı oldukça hassastır. Çünkü kafein, halen gelişmekte olan çocuk
organizmasında etkisini çok daha hızlı gösterir.
| Uykusuzluk |
| Uykuya dalmada zorluk |
| Baş ağrısı |
| Konsantrasyon güçlüğü/bozukluğu |
| Mide sorunları |
| Kalp hızında artış |
| Kan basıncında artış |
gibi sorunlara da neden olmaktadır.
| YAŞ | ÖNERİLEN ALIM |
| 2-5 | 25-50 mg |
| 5-10 | 50-75 mg |
| 10-15 | 75-125 mg |
Öneriler
- Adölesanlar, yeterli miktarda kafein tüketmeleri gerektiği konusunda bilinçlendirilmelidirler.
- Ebeveynlere ve çocuklara kafein güvenli tüketim miktarı, kafeinin zararları vb. konularda eğitim verilmelidir.
- Ebeveynler, kafeinli ürünleri özellikle evde çok fazla bulundurmamaya dikkat etmelidirler.
- Öğrenciler haftanın beş günü okulda bulunmaktadırlar ve okul kantinini kullanmaktadırlar. Kafeinli içecekve yiyeceklerin okul kantinlerinde satılmaları sınırlandırılmalı ve gerekli kontrollerin düzenli olarak yapımı sağlanmalıdır.
- Kafein kalsiyum emilimini azaltmasından dolayı kafeinin vücuda fazla alındığı zamanlarda kalsiyum miktarının arttırılması gerektiği adölesanlar tarafından bilinmelidir.
- Adölesanlar içecek seçimlerinde kafeinli ürünler yerine, kafein içermeyen süt, ayran, limonata vb. gibi içecekleri tercih etmeleri yönünde teşvik edilmelidir.
Kaynakça
Saime KÜÇÜKKÖMÜRLER, Nurcan KURT.(2018).Adölesanlarda Kafein Tüketimi (Caffeine Consumption in Adolescents).Journal Of Tourism And Gastronomy Studies.
Garipağaoğlu, M , Kuyrukçu, N . (2009). Çocuk Sağlığı ve Kafein . Çocuk Dergisi , 9 (3) , 110-115 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/jchild/issue/57107/805455
Akça, F, Aras, D, Arslan, E. (2018). Kafein, etki mekanizmaları ve fiziksel performansa etkileri. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 16 (1), 1-12. DOI: 10.1501/Sporm_0000000336
International Food Information Council Foundation Caffeine & Health: Clarifying The Controversies. Washington DC. March 2008.
Harland BF. Caffeine and nutrition. Nutrition 2000; 16(7-8): 522-6.
Kendrick SF, Day CP. A coffee with your brandy, sir? J Hepatol 2007; 46:980-2.
Rakıcıoğlu N. Ratlarda diyete eklenen kahve ve kafeinin serum liptlerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Programı, Doktora Tezi, Ankara, 1993.
Roehrs T, Roth T. Caffeine: Sleep and daytime sleepiness. Sleep Med Rev 2008; 12:153-62.
Bolinano D, Cappolino G, Barilla A, et al. Caffeine and the Kidney: What evidence right now? J Ren Nutr 2007; 17:225-34.
Shilo L, Sabbah H, Hadari R, et al. The effects of coffee consumption on sleep and melatonin secretion. Sleep Med 2002; 3:271-3.
