Hangi soruya cevap arıyorsun?
Bireyler için süt tüketmek, yaşam için önemli bir ihtiyaçtır. Sıklıkla tükettiğimiz bir çok besinde, içtiğimiz kahvede gün içerisinde bir çok yerde süte rastlarız. Süt ve süt ürünleri çeşitli esansiyel bileşenleri içeren gıdalardır. Süt çeşitlerini ve nerelerde ne şekilde kullanıma uygun olduğundan biraz bahsedelim.
Anne Sütü
Anne sütü, sadece beslenme gereksinimlerinin karşılanmasının ötesinde, bebeklik döneminde anne sütünün kullanımı yaşamın sonraki dönemlerinde karşılaşılan hastalıklarla da ilişkilidir. Çocukluk dönemindeki obeziteye yakalanma riskini azalttığına dair çalışmalar mevcuttur. Uzun süreli kardiyovasküler sağlığın korunması için bebeklik döneminde anne sütü tüketimini destekleyen güçlü kanıtlar vardır.
Türkiye’de bebekler nasıl besleniyor?
İlk altı ayda sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı %1.3.
Beş yaşın altındaki çocukların %25’inde beslenme eksikliği görülüyor. Türkiye nüfusunun yaklaşık %15’i beş yaşın altında. Ve bu çocukların 63,000 her yıl önlenebilir hastalıklardan dolayı hayatını kaybediyor. Bu çocukların 50,000 ise bir yaşın altında.
Anne Sütü Hakkında Temel Gerçekler (UNİCEF)
- Her bebek için en iyi, en doğal ve en taze besin.
- Her zaman temiz ve mikropsuz
- Daima hazır ve bedava, özel harcama gerektirmez
- Tamamıyla ve kolaylıkla sindirilir
- Sindirim problemleri daha az görülür
- Bağışıklık sistemini güçlendirir
- Doğumdan sonra gelen ağız sütü bebeği hastalıklardan korur
Bebek ve anne arasında sevgi bağı kurulmasını sağlar
İnek Sütü
Tüketilen süt çeşidi toplumların kültürlerine göre değişiklik göstermektedir. Ancak ülkemizde süt denildiğinde akla ilk olarak inek sütü gelir. Ortalama %88’i su olan inek sütünün içerisinde 100’den fazla bileşen mevcuttur. Protein, kalsiyum, fosfor, A vitamini, B12 için iyi bir kaynaktır.
100g İnek Sütünün İçeriği
SÜT ÇEŞİDİ Su(g) Enerji(kkal) Karbonhidrat(g) Yağ(g) Protein(g)
Tam yağlı, taze 87.6 65 4.7 3.8 3.3
Sterilize 87.6 65 4.7 3.8 3.3
UHT (uzun ömürlü) 87.6 65 4.7 3.8 3.3
Yağsız, taze 90.9 33 5.0 0.1 3.4
Günlük 500 ml süt tüketimi günlük ihtiyaç duyduğumuz bir çok besin ögesini almamıza olanak sağlar.
Vücudun ihtiyaç duyduğu kalsiyumun %75’ini, fosforun %60’ını, iyotun %25’ini karşılamaktadır. B2 ve B12 vitamin ihtiyacının %77’si karşılanabilir.
Katkısız inek sütü ortalama %4,7 laktoz içermektedir. Bu nedenle laktoz intoleransı olan hastalara laktozsuz süt önerilir. Diyetlerinden laktoz içeren besinler çıkarılır.
İnek sütü yüksek kalite protein içerir. Ortalama %3- 3,5 değerindedir. Kazein ve whey proteinleri, inek sütünün temel proteinlerindendir. (total proteinlerin %80 kazein %20 whey protein). Süt proteini löysin, izölöysin, valin, methionin, fenilalanin, triptofan, lizin gibi elzem amino asit içeriği yüksek olduğu için kaliteli protein olarak kabul edilmektedir.
Soya Sütü
Protein bakımından oldukça zengin olan soya fasulyesini kullanım alanları gittikçe çoğalmaktadır. Bu alanlardan biri de soya sütü şeklinde üretimdir. Uzak doğu ülkelerinde yıllardan beri tüketilmektedir fakat son yıllarda diğer ülkeler tarafından da tanınmaya başlanmıştır ve tüketicilerin ilgisini çekmiştir.
Bu büyük ilgi bitki proteinleri içinde soyanın en iyi oranlanmış aminoasit yapısına sahip olmasından dolayı, inek sütüne alternatif olmasından kaynaklanır. Methionin ve sistin hariç gerekli aminoasitlere sahip olduğu söylenebilir. Laktoz içermemesi, alerjik reaksiyonlara sebep olmaması, serum kolesterol seviyesini düşürmesi gibi özellikleriyle iyi bir besindir.
Soya sütünün makro besin konsantrasyonları inek sütünün besinsel kalitesine, proteinlerin biyolojik değerine ve vitamin mineral varlığına yaklaşabilir fakat yüksek biyoyararlanım yoktur. Hayvansal sütler yerine tamamen bitkisel sütler kullanılacak olsaydı özellikle bebeklerde ve çocuklarda kalsiyum, çinko, iyot, B2, B12, D, A vitaminlerini ve vazgeçilmez aminoasitlerin eksikliği söz konusu olabilir. Eğer hayvansal süt yerine tamamen bitki içecekleri tüketilmek isteniyorsa, doktorlar ve diyetisyenler, tüketiciler bu potansiyel riskin farkında olmalıdır.
Amerika Tarım Biriminin oluşturduğu (USDA) Besin Piramidinde, Ulusal Süt ve Süt Ürünleri Konseyinin yayınladığı Beslenme Rehberinde, Amerika Tarım Biriminin Sağlıktan Sorumlu Bölümü’nün (DHHS) Amerikalılar için oluşturduğu Beslenme Rehberinde, Türkiye Sağlık Bakanlığı ile Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nün oluşturduğu Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberinde yeterli ve dengeli beslenme için BESLENMEDE SÜTÜN ÖNEMİ 23 dört besin grubundan bahsedilmektedir. Günlük diyetimizde yer alan dört besin grubundan birisi olan, süt, yoğurt, peynir gibi besinleri içeren süt ve süt yerine geçenler grubu; özellikle protein ve kalsiyum içeriği açısından tüketilmektedir. Ayrıca B2 vitamini (riboflavin), B12 vitamini, A vitamini, tiamin, niasin, fosfor ve magnezyum olmak üzere birçok besin ögesi için önemli kaynaktır. Özellikle yetişkin kadınlar, çocuklar ve gençler olmak üzere tüm yaş gruplarının bu grubu her gün tüketmesi gerekmektedir.
Kaynakça:
Singhal, A. (2019). The Impact of Human Milk Feeding on Long-Term Risk of Obesity and Cardiovascular Disease. Breastfeeding Medicine, 14(S1), S-9.
https://www.unicef.org/turkey/ir/_mc29.html
Gürsoy, O., Gökçe, R., & KINIK, Ö. (2011). BESLENMEDE YENİ YAKLAŞIMLAR: SOYA SÜTÜ VE ÜRÜNLERİ. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5(3), 1123-1130.Yerlikaya, O., & Karagözlü, C. (2008). İnsan Beslenmesinde İnek Sütü. Türkiye, 10, 805-808.
Scholz-Ahrens, K. E., Ahrens, F., & Barth, C. A. (2019). Nutritional and health attributes of milk and milk imitations. European journal of nutrition, 1-16.
Ünal, R. N., & Besler, H. T. (2008). Beslenmede sütün önemi. Sağlık Bakanlığı Yayın, 727.
