Hangi soruya cevap arıyorsun?
Dondurmanın Tarihi
Rivayete göre ilk dondurma 3 bin yıl önce Çin’de bulunmuştur. İlk dondurma kar ve şeker karıştırılarak elde edilmiştir. İlk dondurma fabrikaları Amerika’da 19. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuştur. Dondurma fabrikasının kurulmasıyla birlikte dondurma sektörünün hızlı gelişimi başlamıştır. İlk dondurma makinesi Amerikalı Nancy Johnson tarafından 1843’te icat edilmiş, modern dondurmacılığın temelleri ise 1851 yılında, Jacob Fussell’in Baltimore’da kurmuş olduğu ticari dondurma tesisini kurması ile atılmıştır. 1876 yılında New York’ta İtalyan asıllı Amerikalı Italo Marchioni ilk dondurma kornetini üretir. Karton külaha otomatik dondurma doldurma makinesinin 1909 yılında Amerika’da keşfiyle müşterilerin satın alabileceği dondurma çeşitleri de çoğalmıştır.
Anadolu’da soğuk tatlı geleneğinin eskiden beri var olmasına karşın günümüzdeki gibi dondurma yapma alışkanlığının geçmişi 17. yüzyıla dayanmaktadır. Türkiye’de dondurma 1900’lü yılların başında ilk defa İstanbul ve Kahramanmaraş’ta üretilmiştir. Yıllardır gelişen dondurma teknolojisi ve ürün çeşitliliği, 2000’li yılların başında o kadar gelişti ki, artık her çeşit dondurma bulunmaktadır.
Dondurma Nedir?
Dondurmanın ana maddesi süttür ve çeşitli bileşenlerin katılıp dondurulmasıyla piyasaya sürülen bir gıda maddesidir. Dondurma; süt, sükroz, tereyağı veya krema, yağsız süt tozu ile emülsifiye ve stabilize edici maddeler içermektedir. Dondurma yapılırken süte şeker, nişasta şurubu, aroma maddeleri gibi tatlandırıcılar katılabilmektedir. Dondurmanın yapısını hava kabarcıkları, buz kristalleri, yağ globülleri ile donmamış kısımda şeker, protein ve stabilizerler oluşturur.
Dondurma ve buzlu ürünler, yapımında kullanılan maddelere göre başlıca dört gruba ayrılır:
- Süt ürünlerinden yapılan dondurma,
- Bitkisel yağ içeren dondurma,
- Süt yağı ve yağsız süt kuru maddesi katılmış meyve ve meyve sularından yapılan dondurma,
- Su, şeker ve meyve konsantresinden yapılan dondurma.
Dondurmanın Besin Değeri
Dondurmanın besin değeri ve enerji içeriği bileşimindeki maddelere bağlı bulunmaktadır. Dondurma sütten 3-4 kat daha fazla yağ ve karbonhidrat ile % 12-16 daha fazla protein içerir. Ayrıca; kullanılan meyve, kuruyemiş, yumurta, çeşitli şeker ve şekerleme ürünleri, stabilizer ve emülgatörler besin değerini artırır. Genel olarak % 12 yağ, % 11 süt yağsız kuru madde, % 15 şeker, % 0.3 jelatin içeren 100 gram vanilyalı dondurmanın besin ögeleri içeriği aşağıdaki çizelgede verilmiştir.
| Bileşen | 100 gramdaki miktar |
| Kalori | 196.7 |
| Yağ (gr) | 12 |
| Süt yağsız kuru madde (gr) | 11 |
| Şeker (gr) | 15 |
| Stabilizatör (gr) | 0.3 |
| Ağırlık (gr) | 100 |
| Protein (gr) | 4.1 |
| Karbonhidrat (gr) | 20.7 |
| Toplam mineral (gr) | 0.9 |
| Kalsiyum (mg) | 122 |
| Fosfor (mg) | 105 |
| Potasyum (mg) | 90 |
| Sodyum (mg) | 60 |
| Demir (mg) | 0.1 |
| Vitamin A (I. U.) | 492 |
| Vitamin B1 (mg) | 0.04 |
| Vitamin B2 (mg) | 0.23 |
| Niasin (mg) | 0.1 |
| Vitamin C (mg) | 1 |
Dondurmanın Beslenmedeki Önemi
Dondurma, protein, karbonhidrat ve yağın yanı sıra; A, D, E ve B Grubu vitaminleriyle, kalsiyum, fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum, demir ve çinko gibi mineraller bulunan besin değeri yüksek bir yiyecektir. Dondurmanın besin değerinin yüksek olmasından dolayı gelişme sürecindeki çocukların beslenmesinde süt kadar önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle kalsiyum gereksiniminin arttığı ergenlik, gebelik ve menopoz dönemlerinde dondurmanın besleyici değeri önem kazanmaktadır. Dondurmanın, hamileliğin ilk aylarında anne adaylarının bulantı ve kusmalarına hafifletici bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca dondurma yüksek besin değeri ve içerdiği yüksek kalori ile de beslenmesi aksayan anne adayları için oldukça besleyici bir alternatif oluşturmaktadır. Lezzetli olmasının yanında çok besleyici ve yaz-kış tüketilmesi gerekli bir besindir. Serotonin ve dopamin salgılanmasını tetikleyerek daha mutlu hissetmemize yardım eder.
- Süte göre daha fazla besin ögesi içermesi nedeniyle besleyici değeri yüksektir. Önemli bir protein, yağ, vitamin ve mineral madde kaynağıdır.
- Sindirimi daha kolay olduğu gibi sindirim sistemini düzenleyici etkiye sahiptir.
- Kolesterolü düşürücü etkiye sahip olduğu belirtilmektedir.
- Ayrıca dondurmanın diş sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğu da belirtilmiştir.
Diyette Dondurma Yenir mi?
Diyette dondurma yemek yasak değildir. Sadece porsiyon kontrolünü iyi yapmak gerekir. Diğer tatlılar ile kıyaslandığında oldukça masum bir alternatiftir. Örneğin 2 top dondurma 150-200 kcal arasında değişirken 2 dilim baklava 500 kaloridir. Aksine yüksek besin içeriğinden dolayı diyetimizi zenginleştirmiş oluyoruz. Özetle yüksek kalorili tatlıların yerine tüketilebilecek güzel bir tatlı alternatifidir.
Ne Kadar Tüketilmeli?
Düşük kalorili bir diyet uygulanıyorsa 1 top meyveli veya sade dondurma tercih edilmeli. Normal bir diyette ise 2 top meyveli veya sade dondurma tüketilebilir.
Kaynakça
Beslenme İlkeleri Laboratuvar Uygulamaları Kitabı Nevin Şanlıer https://www.asuder.org.tr/sut-ve-sut-urunleri/dondurma/dondurmanin-tarihi/
https://www.asuder.org.tr/sut-ve-sut-urunleri/dondurma/dondurma-nedir/
https://www.asuder.org.tr/beslenme-ve-saglik/dondurma-bilesenleri-ve-beslenmedeki-onemi/
http://cv.ankara.edu.tr/duzenleme/kisisel/dosyalar/29032016135116.pdf
https://mobil.diatek.com.tr/Makale-Yontem/Diger-Urunler/Dondurma-Teknolojisi_201.htm
https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/89474/mod_resource/content/0/1.%20HAFTA%20G%C4%B0R%C4%B0%C5%9E.pdf#:~:text=G%C4%B0R%C4%B0%C5%9E-,Dondurma%3B%20genel%20olarak%20s%C3%BCt%20ve%20%C3%BCr%C3%BCnleri%2C%20tatland%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1%20maddeler%2C%20stabilizer,ni%C5%9Fasta%20hidrolizatlar%C4%B1%20da%20ilave%20edilebilir
