Önemli bir uyarıcı olarak karşımıza çıkan kafein, birçok bitki türünde bulunan ve bilimsel adı 1, 3, 7 trimetilksantin olan bir maddedir. Kafein tüketimine ilişkin ilk bilgiler MÖ 2700’ lü yıllara dayanmaktadır.
Bu yıllardaki kafein kaynağı, çin’de yaprakları kaynatılarak içilen çaydır. Ancak, kafeinin insan yaşamına gerçek anlamda girişi, 6. Yüzyılın (ms 575) ortalarında etiyopyalı çoban kaldi’nin kahve bitkisini keşfetmesi ile başlamıştır. Kaldi, otlattığı keçilerin parlak-koyu yapraklı, çalı benzeri ağaçtaki kırmızı meyveleri yediklerinde, normalden daha hareketli olduklarını gözlemlemiş.
O yıllarda ünü günden güne yayılan bu meyvenin, kahve çekirdekleri olduğu anlaşılmış. Kahve, afrika’da, uzun yıllar kaynatıldıktan sonra, suyu içilerek tıbbi amaçlı kullanılmış ya da besinlere eklenmiş. Kahvenin günümüzdeki şekliyle tüketilmeye (kavrulduktan sonra pişirilerek içilmeye) başlanması, 11. Yüzyılda, arap yarımadası’na ulaşmasından sonraya rastlamaktadır.
Kafeinin Vücuttaki Etki Mekanizması
Kafein ağızdan alındıktan kısa bir süre sonra, gastrointestinal sistemden hızlı bir şekilde emilir, 15-120 dk. İçinde de kanda en yüksek düzeye ulaşır. Kafein karaciğerde metabolize olur. Metabolizma sonucunda paraksantin (% 80), teobromin (% 15) ve teofilin (% 4) gibi pek çok metabolit açığa çıkar. Basit difüzyonla taşınır. Hücrelere geçişi sırasında herhangi bir bariyer olmadığı için kafein beyin, testis ve fetüs dahil vucüttaki tüm hücrelere ve dokulara hızlı bir şekilde yayılır. Plazmada albümine bağlı olarak taşınan kafeinin % 80’i beyinde bulunur. Kafeinin yarılanma ömrü (alınan miktarın yarısının vücuttan atımı) beş-altı saattir. Bu sürenin, ergenlik döneminde, kafeinin hızlı metabolize edilmesi nedeniyle daha kısa (2.5-4.5 saat), neonatal dönemde ise karaciğerde p-450 sitokrom aktivitesinin düşük olması nedeniyle daha uzun (23 saat) olduğu bildirilmektedir. Alınan kafeinin yalnızca % 10’u metabolize edilmeden vücuttan atılır.
Gebelikte Kafein Tüketimi
Gebelikte fazla kafein tüketiminin ( >8 fincan/ gün); düşük doğum ağırlığına, gelişme geriliğine ve preterm doğumlara, yeni doğanda yoksunluk belirtilerine neden olabileceği belirtilmektedir.
Cochrane 2009 sistematik incelemesinde, kadınların ikinci ve üçüncü trimester dönemlerinde 3 fincan/gün kahve tüketimlerinin; bebek doğum tartısına ve gebelik süresine etki etmediği belirtilmektedir.
Gebelikte bilindiği üzere demir ihtiyacı artmaktadır, kafeinin bir olumsuz etkisi de burada ortaya çıkmakta ve gebelikte demir emilimini %40 lara varan ölçülerde bozmaktadır. Biraz açıklar isek gebe kadın artmış demir ihtiyacı için demir içeren gıda ve ilaçlarda alsa kafein aldığında bunun faydasını çok fazla görememektedir.
Bazı araştırmalar günde 500 mg’dan fazla kafein alan annelerin bebeklerinin doğduklarında şu özellikleri gösterdiğini tespit etmiştir:
- Daha hızlı kalp atışı
- Nefes alıp verme sayısının artması
- Gün içinde daha az uyuma
Hangi Besin Maddesinde Ne Kadar Kafein Bulunur?
Kafein tahmin edilenden daha fazla maddenin içerisinde yer alır. Örneğin çikolata ve bir takım bitkisel çaylarda da kafein mevcuttur. Çeşitli soğuk algınlığı ilaçları ile ağrı kesiciler dekafein içerir. Benzer şekilde alerji ilaçlarında da kafein bulunabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında her anne adayı kendi yeme içme alışkanlığını gözden geçirerek almakta olduğu günlük kafein miktarının farkına varmalıdır ve etiket okuma alışkanlığı edinmelidir.
- 1 fincan filtre kahve 150-200 mg
- 1 fincan espresso 100 mg
- 1 fincan neskafe 75 mg
- 1 fincan türk kahvesi 57 mg
- 1 çay bardağı demli çay 25 mg
- 330 ml enerji içeceği 150-250 mg
- 1 kutu ıce tea 70 mg
- 1 kutu kola 45-50 mg
- 1 kutu diyet kola 38 – 45 mg
- 50gr çikolata 5.5-35.5 mg
- Kafeini alınarak üretilmiş kahvelerde bile bir miktar kafein bulunur. Ayrıca, kahvedeki ya da besinlerdeki kafeini uzaklaştırmak için kullanılan diklorometan, toluen, propan gibi kimyasal çözücü kalıntılarının kahvede kalma riskinin de gözardı edilmemesi gerekir.
- Kafein içeren ağrı kesicilerin 1 tabletinde 30 ila 50 miligram kafein bulunur.
Annelerim ☺ kafein tüketiminizi günlük 200 mg altında ve şekersiz olarak tüketirseniz sizin ve bebeğinizin sağlığı için daha iyi olacaktır. Sevgiler..
Kaynaklar
Prekonsepsiyonel Dönemde Ve Gebelikte Kanıt Temelli Yaklaşımlar Şükran Başgöl, Ümran Oskay International Journal Of Human Sciences.(2012) (9)2, 1524-1534.
Kafeinin Gebelikteki Toksik Etkileri The Toxıc Effects Of Caffeın In The Pregnancy Deniz A, Taş F, Tomur A, Koç A Mevlana Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı, Konya 2015;1(3):59-63.
Çocuk Sağlığı Ve Kafein Muazzez Garipağaoğlu , Nuray Kuyrukçu Çocuk Dergisi 9(3):110-115, 2009
Hamilelikte Kafein ve Gebelikte Tüketim Dozları 15 Mayıs 2017 hamilelikbelirtileri.com
