Hangi soruya cevap arıyorsun?
Sürdürülebilir Beslenme Nedir?
- FAO, sürdürülebilir beslenmeyi şöyle tanımlar: Sürdürülebilir beslenme, besleyici, güvenli, sağlıklı, aynı zamanda düşük çevresel etkiye sahiptir. Ayrıca bu beslenme şekli kültürel olarak kabul edilebilir, ulaşılabilir, adil, ekonomik olarak karşılanabilir, gıda güvenceliğine katkı sağlar ve şimdiki ve gelecek nesiller için bir yaşam biçimidir.
Dünya genelinde 821 milyon aç insan varken 1.3 milyar insan obez veya fazla kilolu, dünyadaki açlık sadece kaynakların yetersizliğinden değil, gıdanın israfı ve adil dağıtım olmamasından kaynaklanıyor. Dünyada israf edilen gıdanın miktarı yıllık yaklaşık 1,3 milyar ton. Üretilen toplam gıdanın üçte biri sofraya ulaşmıyor.
2050 yılında dünya nüfusunun 9 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için gıda üretiminin 30 yıl içinde yüzde 60 oranında artması gerekiyor. 2050 yılında dünya nüfusunun %65’inden fazlasının şehirde yaşayacağı ön görülüyor. %60 oranında fazla üretim şu an için gerçekçi bir rakam değil, artan nüfusu doyurabilmek için israfı en aza indirmeli ve gıdaları çöp olmaktan kurtarmalıyız
ÖNEMLİ
- Çevre, sürdürülebilirlik kavramının sadece bir yönüdür; sosyal ve ekonomik yönler de dikkate alınmalıdır;
- Çevre dostu bir diyet mutlaka sağlıklı değildir ve bunun tersi de geçerlidir;
- Sadece bitki bazlı gıdaları tüketmek et ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdaları ortadan kaldırmak en iyi seçenek olmayabilir.
Gıdanın birincil üretiminden tüketildiği zamana kadar tüm gıda sistemleri, bir şekilde su, verimli toprak ve biyolojik çeşitlilik gibi doğal kaynaklara güvenmektedir. Gıda sistemleri şu anda dünya enerji tüketiminin yaklaşık % 30’unu ve toplam sera gazı emisyonlarının % 20’sinden fazlasını oluşturmaktadır.
Sürdürülebi̇li̇r Beslenme Rehberleri Nelerdir?
Son zamanlarda pek çok kuruluş sağlıklı ve sürdürülebilir beslenme üzerine detaylı rehberler hazırlamış, ve öneriler sunmuştur birbiriyle genel anlamda örtüşen bu rehberlerin birini doğrudan uygulayabilir ya da birkaçını kendinize uygun olacak şekilde birleştirebilirsiniz önemli olan küçük de olsa bir adım atmaktır. Sizler için derlediğim rehberler şu şekilde:
Guidelines for a Healthy Diet: the ecological perspective. HCN, 2011
Hollanda Sağlık Konseyi (HCN, 2011) sağlık ve sürdürülebilirlik arasındaki ilişkiyi detaylıca ele alan bir rapor hazırlamıştır. Sağlık ve sürdürülebilirlik arasındaki bu ilişkinin sinerji, çatışma ve etkilerin nötr olduğu alanları tanımlar. Raporun başlıca sonucu, sağlıklı bir diyetin genellikle ekolojik olarak sürdürülebilir bir beslenme şekli olmasıdır. Hem sağlık hem ekolojik anlamda fayda sağlayan öneriler şunlar:
- Daha az et- Daha fazla bitki temelli beslenme
- Kilolu bireylerde enerji alımının sınırlandırılması
Balık tüketiminde ise bir çatışma alanı görülüyor. Rehbere göre haftada iki kere balık- biri yağlı- tüketimi önerisi sağlık açısından fayda sağlayabilir fakat ekolojik olarak zararlı etkileri olabilir.
Besin atıklarının azaltılması ise nötr etki alanı olarak sınıflandırılmıştır, çevresel faydasının yanında sağlık açısından bir etkisi bulunamamıştır.
İsveç Ulusal Gıda Ajansı ve İskandinav Beslenme Önerileri, 2012
İsveç Ulusal Gıda Ajansı ve 2012 yılında yayınlanan yeni İskandinav Beslenme Önerileri ise benzer önerilere işaret etmektedir:
- Et tüketiminizi sınırlayın
- Sürdürülebilir balıkçılık yoluyla sağlanmış balıkları tercih edin,
- Sebzelerinizi iyi muhafaza edin ve bozulabilir olanlarını mevsiminde tüketin,
- Şeker içeren ürünleri az tüketin.
- Besin atıklarınızı minimize edin.
Double Pyramid, BCFN
İtalyan Barilla Gıda ve Beslenme Vakfı (BCFN) Double Pyramid ismini verdiği bir model geliştirmiştir. Bu piramit aşina olduğumuz besin piramitlerinden farklı olarak besinlerin ekolojik etkilerini de gösteren ekolojik piramidi içermektedir. Besin piramidi, Akdeniz Diyeti’ne, ekolojik piramit ise ekolojik ayak izine dayandırılmış. Bu model ile besinler ve bunların çevresel etkileri arasında bir bağ kurulmuştur.
Bu modele göre, en düşük çevresel etkiye sahip gıdalar. (tahıllar, baklagiller, meyve ve sebzeler) aynı zamanda sağlık açısından büyük faydalar sunarken kırmızı et ve işlenmiş et gibi yüksek çevresel etkiye sahip besinlerin sağlık yönünden daha tedbirli tüketilmesi öneriliyor.
Green Food Project, 2012
Son olarak, İngiltere Çevre, Gıda ve Köy İşleri Başkanlığı tarafından yürütülen Green Food Project, sürdürülebilir bir diyetin temel ilkelerini belirlemiştir. Öneriler şöyle:
- Sağlıklı vücut ağırlığını korumak için çeşitli ve dengeli beslenin.
- Bitkisel temelli beslenmeye özen gösterin, günlük en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketin.
- Besinlerinize özen gösterin, israf etmeyin. Nerden geldiğini, nasıl üretildiğini sorun.
- Et tüketiminizi sınırlandırın, kurubaklagiller, yağlı tohumlar gibi diğer protein kaynaklarının tadını çıkarın.
- Sürdürülebilir balıkçılık yoluyla sağlanmış balıkları tercih edin. Mevsim ve avlanma yöntemlerini de göz ardı etmeyin.
- Günlük beslenmenize süt ve süt ürünlerini dahil edin ya da vitamin ve minerallerce zenginleştirilmiş olan bitkisel alternatiflerine tercih edin.
- Yüksek yağlı, yüksek şekerli, tuzlu besinleri nadiren tüketin.
Peki Bu Beslenme Biçimini Hayatımıza Dahil Etmek İçin Neler Yapmalıyız?
BESİN ÇEŞİTLİLİĞİNİ ARTTIRIN!
KENDİN YETİŞTİR!
YEREL ALIŞVERİŞ YAPIN!
YEMEKLERLE İLGİLİ KONUŞMALAR BAŞLATIN!
MEVSİMSEL BESLENİN!
- Doğa İçin Daha İyidir
Mevsimsel beslenerek, yerel gıdayla beslenme şansınızı artırırsınız. Gıdanız uzak mesafelerden gelmiyorsa, karbon ayak izi de düşük olur. - Daha Ekonomiktir
Mevsiminde ekilen ve üretilen meyve ve sebzeler,doğaya rağmen değil. doğanın katkısıyla büyür .Üretilmeleri daha az girdiyle sağlanabildiğinden, daha az maliyetlidir
KENDİN İÇİN; ALIŞVERİŞ LİSTESİ YAP!
GIDA İSRAFINI AZALTIN!
CÜZDANINIZ VE ÇATALINIZLA OY VERİN!
KAYNAKÇA
Food and Agriculture Organization of the United Nations. Energy-smart food for people and climate. Rome, Italy. 2011.
Food and Agriculture Organization of the United Nations. Sustainable diets and biodiversity: directions and solutions for policy, research and action. Rome, Italy: FAO and Bioversity International. 2012.
Reynolds CJ et al. Are the dietary guidelines for meat, fat, fruit and vegetable consumption appropriate for environmental sustainability? A review of the literature. Nutrients 2014;6:2251-2265.
Hallström E et al. Environmental impact of dietary change: a systematic review. J Clean Prod 2015;91:1-11.
Auestad N and Fulgoni VL III. What current literature tells us about sustainable diets: emerging research linking dietary patterns, environmental sustainability, and economics. Adv Nutr 2015;6:19-36.
Macdiarmid JI et al. Sustainable diets for the future: can we contribute to reducing greenhouse gas emissions by eating a healthy diet? Am J Clin Nutr 2012;96:632-639.
Hendrie GA et al. Greenhouse gas emissions and the Australian diet: comparing dietary recommendations with average intakes. Nutrients 2014;6:289-303.
Biesbroek S et al. Reducing our environmental footprint and improving our health: greenhouse gas emission and land use of usual diet and mortality in EPIC-NL: a prospective cohort study. Environ Health 2014;13:27.
Vieux F et al. High nutritional quality is not associated with low greenhouse gas emissions in self-selected diets of French adults. Am J Clin Nutr 2013;97:569-583.
Vieux F et al. Greenhouse gas emissions of self-selected individual diets in France: changing the diet structure or consuming less? Ecol Econ 2012;75:91-101.
Clonan A and Holdsworth M. The challenges of eating a healthy and sustainable diet. Am J Clin Nutr 2012;96:459-460.
Macdiarmid JI. Is a healthy diet an environmentally sustainable diet? Proc Nutr Soc 2013;72:13-20.
