Çinko, hücre ve metabolik fonksiyonları etkileyen metaloenzimlerin temel bir bileşeni olan önemli bir mikro besindir.
Çinko, birçok vücut fonksiyonunda önemli bir rol oynar ve bir enzimin parçası olarak veya 300’den fazla enzimin aktivitesinde bir kofaktör olarak, karbonhidratların, proteinlerin, yağların ve nükleik asitlerin sentezi ve bozunması ile ilgili reaksiyonlar gibi metabolizmanın çeşitli yönlerinde rol oynar.
Çinkonun bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Çinko eksikliği olan çocuklar çeşitli patojenik mikroplara karşı çok hassastır.
Çinko, bir antioksidan olarak önemli kullanımlara sahiptir; immün aktivasyon sırasında hücreleri oksijene verilen hasarın etkilerinden korur.
Günlük çinko ihtiyacı yaşamın ilk bir yılı içinde 3-5 mg, on yaşa kadar ise 10 mg’dır.
Çeşitli bitkisel ve hayvansal besinlerle organizmaya giren çinko, duodenum ve jejunumun üst kısmından aktif transportla emilir.
En yüksek çinko içeriği et, balık ve kabuklu deniz hayvanlarında bulunur. Sebzeler, meyveler ve karbonhidratlar düşük çinko seviyeleri içerir. İnek sütündeki ortalama çinko miktarı 3-5 mg / L arasındadır.
İnsan sütündeki (anne sütü) çinko konsantrasyonları doğumdan iki hafta sonra 4 mg / L iken doğum sonrası
dönemde hızla azalmaktadır. İki ay sonra 2 mg / L ve altı ay sonra 1.2 mg / L olmaktadır. Anne sütünün (ASI) kendisi partumdan beş ile altı ay sonra yetersiz bir çinko kaynağıdır ancak anne sütündeki çinkonun biyoyararlanımı inek sütüne kıyasla daha yüksektir. Bu nedenle ASI hala bazı bebekler için ideal bir çinko kaynağıdır.
Çinko eksikliğinin belirtileri en fazla gastrointestinal sistem, immün sistem ve deride görülür . Deri lezyonları simetrik olup, başlangıçta küçük, sulantılı ve vücut orifislerinin kenarlarında eritematöz iken daha sonra erozyonlarla birlikte vezikülobüller oluşur. Hastalardaki şiddetli diyare, laktoz intoleransı ve malabsorbsiyona yol açar. Yara iyileşmesinde gecikme ve hücresel immünitede bozukluklar tanımlanmıştır. Oral çinko verilmesiyle hastalığın belirtileri kısa zamanda geriler ve tamamen düzelme görülür.
Akrodermatitis Enteropatika ise çinko eksikliğinde görülen bir hastalıktır. Enteropatik akrodermatit, çinkonun gıdalardan emilememesi nedeniyle ortaya çıkabilir. Genç AE hastalarında çinko emilimi, normal erişkinlere kıyasla % 2-3 düşüktür.
Malabsorpsiyonun nedeni kesin olarak bilinmemektedir. 1973 yılında Barnes ve Moynahan, bu hastalığın yalnızca çinko takviyesi vererek bu çinkoyu yeterli miktarlarda absorbe edememesi ve tüm bu semptomların tamamen iyileşmesinden kaynaklandığını göstermiştir.
Enteropatik akrodermatit, emzirmenin durdurulduğu ve anne sütüne kıyasla daha düşük biyoyararlanıma sahip olan formül veya tahılla değiştirildiği bebeklik döneminde klasik olarak ortaya çıkan çinko kaynaklı bir eksikliktir . Ayrıca bebeklik döneminde AE’den farklı olarak ortaya çıkabilen bir tür kazanılmış çinko eksikliği vardır, yani bebek emzirme sırasında semptomlar alır ve süt durdurulduktan ve formül veya yiyecekle değiştirildikten sonra iyileşir. Bazı raporlar, AE’nin prematüre bebeklerde görülebileceğini söylemektedir ancak bebeklerde ortaya çıkabileceğini bildiren bazı durumlar da vardır. Bebeğin annesinin genellikle sütünde çinko atılımında bir kusur olduğu tahmin edilir. Bu da alımın artmasına neden olur.
Kazanılmış çinko eksikliğinde, hamilelik, emzirme, geniş cilt yanıkları, genelleştirilmiş eksfolyatif dermatit, parenteral beslenme, anoreksiya nervoza ve aşırı terleme dahil, yetersiz alım, emilim yetersizliği veya artan atılım nedeniyle oluşur.
Mide enflamatuar hastalıkları ve kistik fibroz gibi bağırsak malabsorpsiyon sendromları, bağırsak çinko emiliminin zayıf olmasına neden olurken, alkolizm ve nefrotik sendrom böbrek yoluyla çinko kaybının artmasına neden olur.
Klinik bulgular, çocuklukta ve yetişkinlikte büyüme bozuklukları, erkeklerde hipogonadizm, disjesi, iştahsızlık, zayıf iyileşme süreci ve karanlığa anormal adaptasyonu içerir. Derinin ortaya çıkması halinde tezahürü genellikle küçüktür ve çoğunlukla el ve ayakları ve bazen de dizini etkileyen bir sedef hastalığı dermatiti şeklinde ortaya çıkar.
Enteropatik akrodermatit çinko takviyeleri ile uzun süreli ve uzman doktorlarca tedavi gerektirir.
Enteral veya parenteral çinko takviyesi kullanılabilir. Klinik cevap genellikle ilk tamiratlarda birkaç gün içinde hızlıdır.
Bazı çinko formüllerinin mevcut olmasına rağmen en yaygın kullanılan enteral formül çinko sülfattır. Parenteral takviyeler için ise çinko klorür önerilir.
Çinko tedavisi, AE’de 3 mg / kg BB / gün çinko element dozunda başlamalıdır. Hastalar, çinko metabolizmasının genetik bozukluğunu normalleştirmek için 3 mg / kg / gün daha yüksek veya daha düşük bir çinko dozuna ihtiyaç duyarlar. Düşük alım nedeniyle çinko eksikliği olan durumlarda, çinko ile tedaviye 0.5-1 mg / kgBW / gün dozunda başlanmalıdır.
Enteropatik akrodermatit genellikle birkaç hafta içinde çinko takviyelerine cevap verir. Konjenital AE vakaları için yaşam boyunca çinko takviyesi gerekirken, çinko eksikliği vakaları için sadece oldukça kısa bir süre için çinko tedavisi gerekir.
Tanı ve tedavisi geciken vakalarda malnütrisyon, büyüme geriliği, sık tekrarlayan enfeksiyonlar ve erken çocukluk döneminde ölüm görülmektedir. Yaşayan vakalarda gelişme geriliği, depresif mizaç ve hipogonadizm görülür. Bu nedenle tipik öyküsü ve klinik belirtileri olan hastalarda en kısa zamanda tedaviye başlanması son derece önemlidir.
Kaynakça:
ACRODERMATITIS ENTEROPATHICA (A CASE REPORT) Yard.Doç.Dr.Sadi TÜRKAY*, Yard.Doç.Dr.Serap ÖZTÜRKCAN**, Dr.Ayça TÖREL* Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi *Çocuk Sağlığı ve Hast. ABD, “Dermatoloji ABD, SİVAS
Akrodermatitis Enteropatika Endang Tri Wahyuni Danışman:Dr.dr.Farida Tabri, Dr. Nurelly Waspodo Dr. Faridha Ilyas,Dr. Dirmawati Kadir,Dr. Sri rimayani, Çocuk Dermatolojisi Anabilim Dal ıDeri ve Cinsel Sağlık Bölümü / RSUP Wahidin sudirohusodo UNHAS Tıp Fakültesi Makassar, 2012
