Kardiyovasküler hastalıklar (KVH); koroner kalp hastalıkları, inme, romatizmal kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalık, periferik arter hastalığı, hipertansif hastalıklar ve aritmiler gibi; kalbin ve kan damarlarının tüm hastalıklarını içeren hastalık grubudur . “Kalp-damar hastalıkları ve bunlardan korunma” günümüzde araştırmacıların en gözde konularından biridir.
Çeşitli faktörlerin kalp-damar sağlığı üzerine etkilerini araştıran pek çok geniş çaplı çalışma sürdürülmektedir. Koroner kalp hastalığı ABD’de ve birçok sanayileşmiş ülkede önde gelen ölüm nedenlerinden biridir.
Türkiye’de genel nüfus göreceli olarak genç olmasına rağmen KKH prevalansı beklenmedik şekilde yüksektir. Buna ek olarak, Türkiye’deki KKH ölüm hızı yılda% 5, bir çok Avrupa ülkesinden daha yüksektir. Günümüzde doğal, kaliteli ve dengeli beslenmeyle birlikte bazı hastalıkların önlenmesi ya da tedavisi oldukça fazla önem arz etmektedir.
Gıdalar farklı oranlarda protein, yağ, karbonhidrat, mineral ve vitaminlerle birlikte antioksidan madde(ler)den bir ve/veya birçoğunu içermektedir. Antioksidanlar serbest radikalleri temizleyebilen ve hücre hasarını engelleyebilen maddelerdir. İnsanda bulunan antioksidanlar ya vücut tarafından doğal olarak üretilirler ya da dışarıdan ilave olarak alınırlar. Hem endojen hem de eksojen antioksidanlar serbest radikal süpürücü olarak hareket ederler. Bundan dolayı savunma sisteminin etkisini artırarak hastalık riskini de azaltırlar.
Antioksidanlar, normal hücre metabolizmasının toksik yan ürünü olan serbest radikalleri etkisiz hale getirerek koruyucu etki gösterirler. Çoğu epidemiyolojik çalışma, vitamin E, vitamin C ve vitamin A gibi antioksidan vitaminlerin yüksek serum düzeylerinin KKH’nin önlenmesinde önemli rol oynadığını göstermiştir.
Sebze ve meyvelerin KVH’dan korunmada farklı besin öğesi içerikleri nedeniyle birkaç olası etki mekanizmasının olduğu bildirilmiştir. C vitamini,β-karoten, diğer karotenoidler ve flavonoidler gibi antioksidanların, kolesterolün damarlardaki oksidasyonunu azaltarak, KVH riskini azaltmasının yanında, selenyum ve çinko gibi antioksidan mineraller, sülfür içeren bileşikler veya allium familyasından bileşiklerin de koruyucu etkileri vardır.
Diğer bir mekanizma ise; yeşil yapraklı sebzeler, kavun, portakal gibi meyvelerde bulunan folik asit ve B6 vitaminlerinin, kan homosistein düzeyini düşürerek KVH riskini azaltmasıdır. Ayrıca folatın tek başına damar koruyucu etkisi vardır.
Laykopen içeren sebze ve meyvelerin tüketilmesi, KVH riskinin azalmasına katkıda bulunur. Laykopen bir antioksidandır ve oksidatif hasara karşı koruyucudur. Laykopen kaynağı olarak domates suyu ve salçası tüketen bireylerde laykopenin okside LDL-K düzeyini belirgin ölçüde azalttığı belirlenmiştir.
β-karoten, askorbik asit, vitamin E, selenyum ve çinko gibi antioksidan kapasitesi olan vitamin ve minerallerin alımı veya bu vitaminlerden zengin besinlerin tüketimi ile kanser ve KVH riski arasındaki kuvvetli ilişki epidemiyolojik verilerle ve prospektif çalışmalarla gösterilmiştir .
Dünyada KVH’lı popülasyonda en sık tüketilen bitkiler arasında sarımsak ikinci sıradadır. Gıda takviyesi olarak kullanılan birçok farklı sarımsak preparatı (sarımsak tozu, bekletilmiş sarımsak ekstresi ve sarımsak yağı) piyasada mevcuttur. “Sağlıklı bireylerde, gıda takviyesi olarak tüketilen sarımsağın, KVH’nın gelişimini önlüyor mu yoksa geciktiriyor mu?” sorusu oldukça önem arz etmektedir.
Keskin ve karakteristik kokusu bulunan sarımsak, sağlık üzerine faydalı etkilerinden dolayı; hem gıda maddesi hem de bitkisel ilaç olarak yıllardır kullanılmaktadır . Sarımsak ve içerdiği bileşiklerin, immün sistem fonksiyonlarını iyileştirici etki, antikanser etki, antimikrobiyal aktivite, antioksidan özellik ve kardiyovasküler sistem üzerine koruyucu etki başta olmak üzere sağlık üzerine birçok olumlu katkıları bildirilmiştir .
Sarımsak, KVH’lı bireylerde en sık tüketilen bitkiler arasında ikinci sıradadır. Ateroskleroz gibi kalp hastalıklarının önlenmesinde, plazma kolesterol düzeyinin ve KB’nin düşürülmesinde etkili olduğu için KVH’nın tedavisinde kullanılmaktadır .
Fatma Şap
Kaynakça: Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Kalp Sağlığı Politikası 2006. Sy:1-333 Erişim:http://www.tkd.org.tr/UKSP Erişim Tarihi: 08.02.2009 2Türk Aile Hek Derg 2002; 7(2): 84-88 Diyet ve Egzersizin Kalp-Damar Hastalıklarından Koruyucu Etkileri ile ilgili Kanıta Dayalı Bilgiler Serap Çifçili1, Pemra Cöbek Ünalan2 Onat, A. (2001) Risk factors and cardiovascular disease in Turkey. Atherosclerosis 156, 1 – 10. Shinde A, Ganu J, Naik P. Effect of free radicals & Antioxidants on oxidative stress: A Review. J Dent Allied Sci. 2012; 1(2): 63- 66. Sen S, Chakraborty R, Sridhar C, Reddy YSR, De B. Free radicals, antioxidants, diseases and phytomedicines: Current status and future prospect. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research. 2010; 3(1): 91-100. Asplund, K. (2002) Antioxidant vitamins in the prevention of cardiovascular disease: a systemic review. J. Intern. Med. 251, 372 – 92. Diane, L. and Krauss, R.M. (2001) Atherosclerotic Cardiovascular Disease. In: Present Knowledge in Nutrition (Bowman, B.A., ed.). vol. 49, pp. 543, ILSI Press, Washington, D.C. Harris, T.B., Savage, P.J., Tell, G.S., Haan, H., Kumanyika, S. and Lynch, J.C. (1997) Carrying the burden of cardiovascular risk in old age: association of weight and weight change with prevalent cardiovascular disease, risk factors, and health status in cardiovascular health study. Am. J. Clin. Nutr. 66, 837 – 844.9,Simon, E. (1997) Plasma and erythrocyte vitamin E content in asymptomatic hypercholesterolemic subjects. Clin. Chem. 43, 285 – 9. BAZZANO, L. A. (2005). Dietary intake of fruit and vegetables and risk of diabetes mellitus and cardiovascular diseases. FAO/WHO Workshop on Fruit and Vegetables for Health,1-3 September 2004, Kobe, Japan. WHO Library Cataloguing-in-Publishing Data. BAZZANO, L. A. (2005). Dietary intake of fruit and vegetables and risk of diabetes mellitus and cardiovascular diseases. FAO/WHO Workshop on Fruit and Vegetables for Health,1-3 September 2004, Kobe, Japan. WHO Library Cataloguing-in-Publishing Data. ROA, A. V., RAOB, L. G. (2007). Carotenoids and human health. Pharmacological Research. 55:207-216 HERCBERG, S., GALAN, P., PREZIOSI, P., BRTRAITS, S., MENNEN, L., MALVY, D., ROUSSEL, M., FAVIER, A., BRIANCON, S. (2004). The SU.VI.MAX Study. A randomized, placebo-controlled trial of the health effects of antioxidant vitamins and minerals. Arch Intern Med.164:2335-2342. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2016; 5(1): 58-66 Sarımsak ve Kardiyovasküler Hastalıklar Onural Özhan1, Hakan Parlakpınar1, Ahmet Acet1 Gorinstein S, Leontowicz H, Leontowicz M et al. Comparison of the main bioactive compounds and antioxidant activities in garlic and white and red onions after treatment protocols. J Agric Food Chem 2008; 56: 4418-26. Brace LD. Cardiovascular benefits of garlic (Allium sativum L). J Cardiovas Nurs 2002; 16: 33-49. Belov D. Top 10 natural products used among adults in 2007. Planet Chiropractic News, http://www.planetc1.com/cgi-bin/n/v.cgi?id=1229017834. Son Erişim tarihi: 18 Kasım 2015.
