B1 Vitamini (Tiamin)

    B vitaminleri arasında ilk keşfedilen suda eriyen ve vücutta depolanamayan bir vitamin olan tiamin diğer B vitaminleri bulunduktan sonra B1 vitamini olarak adlandırıldı. B1 vitamini yapısında kükürt bulunan amin anlamına gelmektedir. Bitkilerde serbest halde bulunan bu vitamin hayvanlarda ise proteine bağlı olarak bulunur. Doğal olarak bitkiler tarafından üretilir. Bazı mikroorganizmalar da tiamin üretebilirler. Hayvanlarda ise kalın bağırsakta bulunan bakteriler tarafından üretilir ancak işkembeli hayvanlar bağırsakta oluşan bu vitaminden yararlanabilir.   İnsan vücudu tiamin ihtiyacını besinlerden sağlamaktadır. Bağırsaklarımızda bulunan bazı bakterilerde az da olsa tiamin üretebilmektedir fakat kullanım oranı düşüktür.

Peki ya tiaminin vücudumuzdaki işlevleri nelerdir?

• Karbonhidrat metabolizmasında rol oynayan B1 vitamini, karbonhidratları parçalayarak vücuda enerji sağlayan glikoza dönüşmesinde yardımcı olur.
• Kan dolaşımını düzenler.
• Damar sertliğine karşı koruyucudur.
• Kavrama ve öğrenme kapasitesi üzerinde olumlu etkide bulunur.
• Sigara ve alkolün olumsuz etkilerine karşı koruyucu etki gösterir.

B1 VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE NASIL BELİRTİLER GÖRÜLÜR?

    Ülkemizde  eksiliği pek görülmez. Bunun başlıca sebebi ise  beslenme alışkanlıklarımızda tam buğday ürünlerine fazlaca yer verilmesidir. B1 vitamin eksikliği genellikle Uzak Doğu ülkelerinde görülmektedir. Bunun nedeni ise beslenme düzeninde kabuksuz pirincin geniş yer kaplamasıdır. Ancak ülkeler tarafından alınan birçok önlem günümüzde tiaminin eksikliğinin görülme oranını düşürmeye yardımcı olmuştur.

• İştahsızlık
• Enerji kaybı, yorgunluk
• Bacaklarda uyuşukluk
• Unutkanlık
• Kabızlık
• Göz sorunları
• Kilo kaybı

B1 VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ RİSK ALTINDA OLANLAR?

• Karbonhidrat oranı fazla olan diyetle beslenen hastalar
• Yoğun stres altında bulunanların tiamin ihtiyacı artar
• Yaşlı kişiler arasında da B1 vitamini eksikliğine rastlanır
• Alkol kullanımı tiamin emilimini azaltır böylelikle çok fazla alkol tüketenler risk altındadır
• Gebelik durumda bebek annenin makro ve mikro vitamin ve mineral depolarından beslenir. Annede görülen tiamin yetersizliğinde bebekte de tiamin yetersizliği gözlenir.

B1 VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ’NİN HASTALIĞI BERİBERİ OLARAK BİLİNMEKTEDİR.

    Şimdi birlikte beriberi hastalığının ne olduğuna kısaca bakacak olursak, beriberi hastalığı kendini sinir sistemi bozuklukları ile gösterir. Bu hastalıkta eklemlerde şişme ve ağrı görülür. Bu durum refleks hareketlerinin durmasına ve denge kayıplarına neden olur. Ayrıca ileri düzey tiamin yetersizliğinde kalp büyümesi ve yetersizliği görülebilir. Bu tür durumlar olduğunda sağlık açısından çok ciddi sorunlar ortaya çıkmış demektir. Hastalara zamanında tiamin takviyesi yapılmalıdır. Vaktinde tiamin takviyesi yapılmazsa hastalık ölümle sonuçlanabilir.

    Beriberi hastalığı yaş beriberi ve kuru beriberi şeklinde ikiye ayrılır. Ödem görülen ve akut olan beriberi hastalığına yaş beriberi denirken, ödemin görülmediği kronik beriberi hastalığına ise kuru beriberi adı verilir. Yaş beriberi kardiyovasküler hastalıklara etki gösterirken, kuru beriberi daha çok sinir sistemini etkiler.

VÜCUDUMUZUN B1 VİTAMİNİ İHTİYACI

    Tiamin ihtiyacımız beslenmemize göre değişmektedir eğer karbonhidrat ağırlıklı besleniyorsak tiamin ihtiyacımızda o kadar fazladır. Alkol de emilimi azalttığından dolayı aynı şekilde tiamin gereksinimini arttırır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre günlük diyetin 1000 kalorisi için 0,4 mg tiamin yeterli görülmektedir. Günlük 1 mg tiamin almak bizim için yeterli olacağı rahatlıkla söylenmektedir.

    Warwick üniversitesinde yapılan ve sonuçları Diyabetoloji Dergisinde yayınlanan araştırma sonucuna göre TİP2 diyabeti olan kişilerde erken dönem böbrek hastalıklarını önleyici etki göstermektedir. B1 vitamininin yüksek kan şekeri düzeyinin olumsuz etkilerine karşı hücreleri korumaya yardımcı olduğu görülmüştür.

TİAMİN İÇEREN BESİNLER

-Süt ve süt ürünleri                           -Et ve balık               -Fındık

-Meyve ve sebzeler                           -Pirinç kabuğu        -Ay çekirdeği

-Rafine edilmemiş tahıllar               -Bira mayası            – Brokoli

Kaynakça:

    Kittanamongkolchai W, Leeaphorn N, Srivali N, Cheungpasitporn W (2013) Beriberi in a dialysis patient: do we need more thiamine? Am J Emerg Med 31:753

    Prof. Dr. Ayşe BAYSAL BESLENME Maltepe/Ankara HATİBOĞLU yayıncılık, 2015