Kamkat Diğer Adıyla Kumkuat

Kamkat 

Kamkat Nedir?

Kamkat ilk kez M.Ö. 118’de Çin’de tanımlanmıştır ve, dilimize çevrildiğinde altın şans anlamına gelir. Farklı dillerde kumquat, cumquat, jinju, kinkan olarak adlandırılmakla beraber Türkiye’de altın portakal olarak da bilinir. Fortunella cinsine aittir. Yuvarlak-oval şekilli, turuncu-sarı renkli, yumuşak, pürüzsüz, ince ve parlak kabuklu bir meyvedir. İnce kabuklu olması sebebiyle diğer turunçgillerden farklı olarak kabuğu ile birlikte tüketilebilir. Meyve eti ekşi, kabuğu flavonoidler ve terpenoidlerin varlığı nedeniyle tatlıdır.

Nerede Yetişir?

Kamkat meyvesi turunçgillerin yetiştirilebildiği iklim koşullarını sağlayan Ege, Akdeniz ve Doğu Karadeniz bölgesinde yetiştirilebilmektedir. Küçük olduğu için süs bitkisi olarak balkonlarda ve bahçelerde çevre düzenlemesinde yaygın olarak kullanılır.

Nasıl Tüketilir?

Kamkat, taze tüketiminin yanında şekerleme, marmelat, likör, şarap gibi ürünlere işlenerek veya reçel olarak değerlendirilebilmektedir. Kabuğundan elde edilen uçucu yağ ve biyoaktif bileşenler parfümeri, eczacılık ve gıda endüstrisinde kullanılmaktadır.

Kamkat kurutulup toz haline getirilebilir. Kurutmak için sıcak havada kurutma veya dondurarak kurutma işlemi yapılır. Kurutulan kamkat toz haline getirilir ve fonksiyonel gıda katkı maddesi, yoğurt-dondurma- meyve barı gibi ürünlerde aroma maddesi ve renklendirici olarak kullanılır. Toz haline getirilen kamkat ambalajlamada, depolamada ve taşımada kolaylık sağlarken bir yandan içerisine eklenen gıdanın raf ömrünü uzatır.

Çok iyi antioksidan etki gösteren kamkatın kurutulmasıyla antioksidan aktivitesi artmaktadır ve kurutulmuş kamkat solunum yolu iltihabında geleneksel olarak kullanılmaktadır.

Kamkatın Özellikleri

Besinsel Özellikleri

Çeşit ve yetiştirme koşullarına göre değişebilir fakat genellemeye vurduğumuzda kamkatın içeriği:

 Minerallerden kalsiyum, potasyum ve magnezyum açısından zengindir. Beslenme açısından öneminin yanında flavonoidler, karotenoidler, askorbik asit, uçucu yağ gibi sağlık açısından yararlı fitokimyasalları da içermektedir.

Turunçgillerle Kıyaslarsak

Kamkatın besin içeriğinin önemli bir kısmını karbonhidratların oluşturduğunu gördük, karbonhidrat içeriğinin önemli bir kısmını ise şekerler oluşturmaktadır. Diğer turunçgillerle kıyaslandığında kamkatın şeker içeriği daha fazla, su içeriği düşük, enerji değeri ise yüksektir. Toplam protein, karbonhidrat, yağ ve diyet lif içeriği bakımından da diğer turunçgil meyvelerinden zengindir.

Kamkatın demir, kalsiyum, magnezyum ve sodyum içeriği, portakal, mandarin, greyfurt ve limondan yüksektir. Kamkatın A vitamini değeri greyfurt ve mandarinden düşük, portakal ve limondan yüksektir. B2 vitamin içeriğinin fazla olması, antioksidanlık ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi açısından kamkatın besinsel önemini göstermektedir.

Kamkatın Beslenmede Yeri 

Uçucu Yağ İçeriği ve Kompozisyonu

Önemli oranda uçucu yağ içeren kamkat; uçucu yağının bileşiminde alkoller, ketonlar, asitler ve esterler bulundurmasıyla meyveye karakteristik bir tat verir ve aromaya katkıda bulunur. PUFA(çoklu doymamış yağ asidi) içeriği, SFA(doymuş yağ asidi) ve MUFA(tekli doymamış yağ asidi) içeriklerinden fazladır.

Fenolik Bileşik İçeriği ve Kompozisyonu

Kamkat fenolikler ve flavanoidler açısından oldukça zengin bir meyvedir. İçeriğindeki dihidrokalkonlar ve C-glikozit flavonoidler diğer turunçgillere oranla kamkatta daha fazla bulunur. Yapılan bir çalışmada fortunellin adlı O-glikozit kamkattan izole edilmiştir ve kamkatın majör flavonoidi olarak bildirilmiştir.

• Olgunlaşmamış kamkatta : %90 C-glikolize bileşikler + %10 O-glikolize bileşikler
• Olgunlaşmış kamkatta : %93.2 C-glikolize bileşikler + %6.8 O-glikolize bileşikler bulunur.
• DGPP kamkatın karakteristik bir bileşiğidir ve diğer turunçgil flavonoidlerine göre daha özgündür.

Antioksidan Kapasitesi

Kamkatın içinde askorbik asit ve flavonoidler gibi antioksidanlar mevcuttur. Serbest radikallere karşı adeta vücudumuzun çöpçüsü olan antioksidanlar savaşır.

Antimikrobiyal Aktivite

Kamkat kabuğundan hidrodistilasyon yöntemiyle elde edilen uçucu yağ gram- bakterilere karşı antimikrobiyal etkilidir. Ayrıca candida albicans’a (mantar türü) karşı antifungal özellik gösterdiği tespit edilmiştir.

Tirozinaz İnhibitör Aktivite

Kamkatta bulunan tirozinaz inhibitörleri meyvelerde enzimatik esmerleşmenin ve insan cildinde istenmeyen renk kararmalarının oluşmasını engeller bu sebeple geniş bir uygulama alanına sahiptir.

Antikanser ve Antitümör Aktivite

Kamkat ekstraktlarının içeriğindeki bazı fitokimyasallar prostat kanser hücrelerinin çoğalmasını in vitro ortamda engellemiştir.

Kaynakça

Lou S., Ho C., Phenolic Compounds and Biological Activities Of Small-Size Citrus: Kumquat and Calamondin, Journal Of Food and Drug Analysis, 25 (2017) 162 e175.

Turgut D., Topuz A., Kamkatın (Fortunella spp.) Biyoaktif Bileşenleri ve Biyolojik Aktiviteleri, Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 7(10): 1581-1588, 2019

Yeğin A., Turgut D., Kamkat Tozunun Fizikokimyasal Özellikleri Üzerine Farklı Kurutma Uygulamalarının Etkisi, Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Derg. 2019, 23(4): 477-488.

Olcay N., Demir M., Kamkatın (Fortunella spp.) Besinsel İçeriği ve Fonksiyonel Özellikleri, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4): 2124-2132, 2019.

Gölükcü M., Tokgöz H., Turgut D., Kamkat (Fortunella Margarita Swing.) Meyvesi ve Reçelinin Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Derim, 2015, 32 (1):71-80.