Hangi soruya cevap arıyorsun?
Tümör fizyolojik bir bozukluktur ve organizmadaki bazı hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile oluşur. Hücrelerin kontrolsüz çoğalması sonucu bazı hücreler kaybolur ve normal biyokimyasal işlevleri değişir. Hücrede meydana gelen bu değişimler Benign ve Malign olarak ikiye ayrılır. Bening tümör orijin aldığı bölgede büyür, çevreye sıçramaz ciddi hastalık ve ölüme neden olmaz. Kanser diye adlandırdığımız tümör ise Malign tümördür. Malign tümör oluştuğu bölgeden çevre dokulara sıçrar, metastazları oluşturur ve genellikle öldürücüdür.
Kanserin Beslenme ile İlişkisi Var Mıdır?
Kanserin oluşma nedenleri birçok etkene bağlanmaktadır. Farklı kaynaklara göre diyetle ilgisi %10-70 arasında olup %35 olarak kabul edilmektedir. Örneğin; tuzun midede nitrit türevlerini oluşturarak mukozayı zayıflatarak mide, özofagus kanserleri riskini arttırdığı sanılmaktadır.
Kanserli Hastalarda Kaşeksi Görünümün Sebepleri Nelerdir?
- enerji gereksinimi
- vücut protein ve yağlarının kaybı
- su ve elektrolit anormallikleri
Vücutta meydana gelen bu değişiklikler sonucu besin emilimi azalmış, sindirim ve emilim bozulmuş, enerji harcamaları artmıştır. Hastaneye yatan bu hastaların genellikle % 25’inde protein-enerji malnutrisyonu görülür.
Bazı kanserler fazla kilo ile ilişkilidir.
”Can boğazdan gelir.” sözünü unutma zamanı!
Kanser Hastalarında Beslenme Nasıl olmalıdır?
İştah kaybı kanserli hastalarda çok sık görülen bir sorunlardan biridir. Bu durum kanser hastasının normal vücut ağırlığını koruyabilmesi için gerekli besin tüketimini etkiler. Gittikçe artan gereksinim sonucu orataya çıkan kaşeksi tablosu ise, hastalığın ilerlemiş olduğu durumlarda görülen metabolik bir sorundur. Kaşeksi ile birlikte ve sık görülen beslenme değişikliklerden olan; iştahsızlık, bulantı, kusma ve tat almada bozukluk gibi belirtiler toksik belirtilere bağlanabilmektedir.
Kanserli hastalarda sıklıkla karşılaşılan problemlerden biri de yetersiz ve dengesiz beslenmedir. Buna ek olarak hasta radyoterapi ve kemoterapi alıyorsa günlük alması gereken besin miktarı artmaktadır. Ve özellikle alması gereken sıvı miktarı normale göre 1000-1500 ml artmaktadır. Bu süreçte hastanın alması gereken sıvı miktarı artılırılmazsa hücre ykımı sonucu oluşan artıklar böbrek yükünü artırmakta ve böbrek yetmezliğine neden olmaktadır.
Kanser Hastalarında Beslenme Durumu Kaç Aşamalıdır?
Kanserli hastalarda beslenmeyi;
- hastalık oluşmadan önce alınacak koruyucu önlemleri içeren beslenme durumu,
- hastalık sırasında ortaya çıkabilecek olan değişikliklere göre uygulanması gereken beslenme durumu,
- tedavide uygulanan yöntemlere göre özel beslenme durumları olarak üçe ayırabiliriz.
1.Hastalık oluşmadan önce beslenme açısından koruyucu olarak alınacak önlemler
Diyette yağdan gelecek enerji miktarı %30’u geçmemelidir.Tahıl, sebze ve meyveler diyette yeterince bulunmalıdır. Doğal antioksidanlara yani lahana, Brüksel lahanası, karnabahar, turpgillere yer verilmelidir. Aşırı tuz tüketimi, salamuralar, turşu ve tütsülenmiş besinler, nitrit-nitrat ilave edilmiş besinlerden (sosis, salam gibi) kaçınılmalıdır. Yine aşırı karbonhidratlı besinler (şeker, nişasta gibi) tüketilmemelidir. Ayrıca diyetin yeterli ve dengeli miktarda vitamin ve mineral içeriğine de özen gösterilmelidir. Özellikli C, E, A vitamini ve karotenler diyette yeterince bulunmalıdır.
2.Hastalık oluştuktan sonra hastalığın seyrine ve ortaya çıkan biyokimyasal değişikliklere göre beslenme durumunun ayarlanması
Kanserli hastanın beslenme durumunun öncelikle saptanması gerekmektedir. Hastanın kişisel özelliklerine, hastalığın seyrine, aldığı tedaviye göre beslenme plan ve programı yapılmaktadır. Örneğin; kanserli çocuklarda görülen malnütrisyon genellikle demir yetersizliği ile beraber olmaktadır.
Hastalarda rastlanılan diğer bir durum da iştah ve kilo kaybıyla beraber görülen anoreksidir. Hastanın aldığı tedaviye göre de sindirim ve emilim bozuklukları sıklıkla görülür. Aneroksianın ileri safhalarında kaşeksi oluşur. Yetersiz besin alımının yanı sıra, eksternal besin kaybı da söz konusudur. Konakçı ve tümör arasında besin öğeleri için yarış başlamıştır.
Hastada iştah azalması varsa;
- yemek yemesinin elzem olduğu kendisine anlatılmalı,
- öğünler yüklü olmamalı ufak ufak kahvaltılar şeklinde verilmelidir,
- öncelikle katı besinler verilmeli, içecekler öğünlerden sonraya bırakılmalıdır,
- enerji sağlamayan içeceklerden de kaçınılmalıdır,
- ufak yorucu olmayan egzersizlerle iştahı arttırma yoluna gidilmelidir,
- hacmi az, enerji ve protein sağlama açısından konsantre yiyecekler seçilmelidir.
3.Protein ve toplam kalori alımını belirli düzeyde tutmak amacıyla hastaların yapması gerekenler
Balık, kümes hayvanları, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi protein bakımından zengin yiyecek şekillerini,
A ve C vitaminleri içeren sebze ve meyveler (bu yiyecekler arasında kavun,karpuz, çilek, turunçgiller, domates, yeşilbiber, lahana, karnabahar, ıspanak,patates, havuç, kabak vb. bulunur.),
Kepek unundan yapılmış ekmek, arpa, yulaf ezmesi gibi besinleri tüketmesi protein ve toplam kalori alımını belirli düzeyde tutmak amacıyla hastalara fayda sağlayacaktır.
İştahsızlık halinde şunlar yapılabilir;
- Yemeklerden önce egzersiz yapmak. 5-10 dakikalık bir yürüyüş ya da yatakta yapılan sınırlı hareketler bile iştahı açar.
- Tüm yiyecekleri zevkli bir biçimde ve güzel bir ortamda sunmak.
- Azar azar ama sık yemek.
- Çok yemek çeşidi bulundurmak.
- Sabahları genellikle iştahın en açık zamanı olduğundan, bundan yararlanarak kahvaltıyı günün en büyük öğünü haline getirmek.
- Yemek yerken midenin boşalmasını sağlamak için yavaş yemek.Böylece baş dönmesi ve kusma da önlenir.
- Her şeyi iyice çiğnemek.
KAYNAKÇA
Baysal. A. ve Aksoy, M. (1999). Diyet el kitabı, (3. Baskı), Ankara:
Hatiboğlu Yayınları.
15
Birol, L., Akdemir, N. ve Bedük, T.(1993). İç hastalıkları hemşireliği,
Ankara: Vehbi Kaç Vakfı Yayınları.
Durusoy, İ.R., Eren, M. T., Ertürk, N., Öztürk, Ş., B. Ve İnceer,
B.(1995). Kadına özgü kanserlerde kendine yardım el kitabı. İzmir: Saray Tıp
Kitapevleri, 1995,
