Hangi soruya cevap arıyorsun?
Dispepsi (Hazımsızlık)
Dispepsi erken doyma, midede ağrı ve yanma ve diğer sindirim sistemi hastalık belirtilerinin de görüldüğü, kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen ve yaygın olarak görülen gastrointestinal sistem hastalığıdır. Dünya genelinde görülme sıklığı %20-40’tır. Türkiye de ise bu oran %20-25 olarak saptanmıştır.
Altta yatan nedenler tam olarak bilinmemekle birlikte dispepsinin nedeni duygusal durum ya da irritable bağırsak sendromu, mide kanseri, reflü, ülser, gastrit gibi hastalıklarla bağlantılı olabileceği düşünülmektedir. Mide ağrısı, midede yanma, erken doygunluk, mide bulantısı ve karında şişlik en sık görülen belirtileridir.
Dispepside Beslenme Önerileri
- Erken doygunluk sağlandığından dolayı yağ alımı azaltılmalı ve sıvı alımı ise öğün aralarında olmalıdır.
- Besinler iyi pişmiş olmalı ve yemeklerinizi yavaş yiyiniz.
- Hava yutma olasılığından dolayı yemek yerken konuşulmamalıdır.
- Baharatlı, yağlı yiyecekler ve alkol, gazlı içecekler dispepsiyi olumsuz etkileyeceğinden tüketilmemelidir.
- Probiyotik alımı dispepsili hastalarda karın ağrısı, doygunluk hissi, bulantı ve geğirmeyi azalttığı saptanmıştır. Probiyotik içeren besinlerin (yoğurt, kefir vb.) tüketimine özen gösteriniz.
- Son zamanlarda fermente oligosakkaritler, monosakkaritler, disakkaritler ve polyollerin kısıtlandığı düşük FODMAP diyetinin dispepsi tedavisinde yararlı olabileceğine dair çalışmalar bulunmaktadır.
Gastrit
Gastrit mide duvarının iltihaplanmasıyla oluşan mide hastalıklarından biridir. İki grupta incelenmektedir. Akut gastrit, her yaş grubunda sık rastlanan ve enfeksiyonun ve belirtilerin hızla ortaya çıktığı türdür. Aşırı yemek yeme, çay, alkol ve kahve tüketme gibi yapılan beslenme hataları sonucunda meydana gelmektedir. Belirtileri mide bulantısı, kusma, diyare, ateş, baş ağrısı şeklindedir. Kronik gastrit ise genelde belirti göstermez fakat ara sıra karın ağrısı, kusma gözlenebilir. Kronik gastritin başlıca nedeni akut gastritin tedavi edilmemiş olmasıdır. Genetik faktörler, beslenme alışkanlıkları ve Helicobacter pylori gibi bakterilerin sebep olduğu enfeksiyon diğer nedenler arasındadır.
Gastritte Beslenme Önerileri
- Besinleri çok sıcak ya da çok soğuk olarak tüketilmemelidir.
- Koyu çay, kahve, baharatlı, yağlı yiyecekler, turşu, ekşi besinler ve kızartmalardan uzak durmalıyız.
- Gece uyumadan önce besin alımı en az 2 saat öncesinden bırakılmalıdır.
- Yemeklerle birlikte su tüketilmemelidir.
- Az posalı, öğün sayısının çok porsiyon miktarının az olduğu diyet şekli benimsenmelidir.
- Besinler yavaş yavaş yenmeli, iyi çiğnenemelidir.
- Ispanak suyu, havuç suyu, hindistan cevizi suyu ve pirinç lapası tüketiminin mide asidini dengelediği yönünde çalışmalar bulunmaktadır.
Ülser
Sindirim sisteminde gastrik salgının ulaşabildiği kısımlarda mukozayı geçerek submukoza tabakasını da içine alan akut ya da kronik yaralardır. Gastrik salgıya maruz kalan bölgelerde meydana gelen yaralar peptik ülser olarak adlandırılmaktadır. Peptik ülser genellikle özefagusun alt ucunda, midede ve duodenumda görülmektedir. Helicobacter pylori enfeksiyonu ve asprin gibi nonsteroid antiinflamatuar ilaçların kullanımı ülsere neden olmaktadır. Midede ağrı, yanma ve kusma, ağız ve dışkıdan kan gelmesi gibi belirtiler görülmektedir.
Ülserde Beslenme Önerileri
- Asit üretimine engel olmak için mutlaka üç ana öğün tüketilmeli ve bir öğünde fazla miktarda yememek için az ve sık beslenilmelidir. Uzun süre aç kalınmaması önemlidir.
- Besinler yavaş yenmeli ve iyi çiğnemeliyiz.
- Çok sıcak ve çok soğuk besinler tüketilmemelidir.
- Yemekleri hazırlarken kızartma ve kavurma yöntemi yerine haşlama, ızgara veya fırında pişirme yöntemlerini tercih ediniz.
- Koyu çay, kahve, acı biber, sirke, asitli ve gazlı içecekler, ait içeriği yüksek meyve (portakal, limon, greyfurt vb.) ve meyve suları, tuz ve tuzlu besinlerin (turşu, salamura vb.) tüketiminden kaçınmalıyız.
- Özellikle rafine karbonhitratlar mide yanmasına sebep olduğu için şeker tüketimi azaltılmalıdır.
- Mide yaralarının iyileşebilmesi için bol protein alınmalıdır.
- Yağlar mide boşalmasını yavaşlattığı için yeterli miktarda alınmalıdır. Bitkisel yağlar tercih edilmelidir.
- Süt gastrik asidi baskılayıcı bir besin olmasına rağmen hayvansal kaynaklı yağ içerdiğinden ve kişilerde intolerans geliştirmesi sebebiyle tek başına tüketilmemelidir.
- Mide asit seviyesini arttırdığı için sakız çiğnemeyiniz.
Dumping Sendromu
Dumping sendromu, mide ameliyatlarından ( gastrik baypass, gasterektomi vb.) sonra görülen, mide içeriğinin hızla ince bağırsağa geçmesi olayıdır. Bağırsağa hızlı geçiş kan akışını hızlandırır ve bazı sorunlara yol açmaktadır. Besinlerin bağırsakta hızla emilmesiyle insülin salınımı aşırı uyarılır bunun sonucunda hipoglisemi görülmektedir. Midede besinler iyi sindirilmediğinden dolayı alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Erken doygunluk, baş dönmesi, şişkinlik, terleme en belirgin semptomlarıdır.
Dumping Sendromunda Beslenme Önerileri
- Dikkat edilmesi gereken en önemli nokta az ve sık beslenilmesidir. (6-8 öğün arası beslenilmelidir.)
- Ana öğünler yerine sık sık ara öğün yapılmalıdır.
- Bir öğünde 2 ya da 3 besin bulunmalı, 1 bardak/kase sulu bir besin tüketilmelidir. (Sıvı gıdalar öğün aralarında alınmalıdır.)
- Şekerli yiyeceklerden ve içeceklerden uzak durulmalıdır.
- Besinler iyi çiğnenmeli ve yavaş yenmelidir.
- Yemekten sonra oturmak ya da uzanmak mide boşalmasını yavaşlattığından dolayı semptomları azaltabilir.
- Laktoz içeriği yüksek besinlerden kaçınılmalıdır. Süt, dondurma vb. besinler yerine peynir, yoğurt gibi besinler tercih edilmelidir.
Kaynakça
Şanlıer N ve ark., Vakalarla Öğreniyorum: Yetişkin Hastalıklarında Tıbbi Beslenme Tedavisi-1, Hedef CS Kitapevi, Ankara, 2020.
Karabulut, S., Karabulut, M., Akarsu, C., Bozkurt, M. A., Bademler, S., Kocataş, A., ve diğerleri, Türk toplumunda organik ve fonksiyonel dispepsili hastalarda etyolojiye yönelik analiz, Bakırköy Tıp Dergisi, 11(1), 17-23, 2015.
Ağca G, Yalçın E, Göktaş Z, İrritabl Bağırsak Sendromu ve Fonksiyonel Dispepsi Tedavisinde Probiyotikler ve Prebiyotikler, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(2), 178-191, 2019.
Yüksel A, Gastrit ve Diyet, Güncel Gastroenteroloji Dergisi, 20(3), 218-220, 2016.
A Complete Handbook of Nature Cure, Gastritis, p: 141-142.
Karadayı A, Türker P, Dumping Sendromunda Nutrisyon, Güncel Gastroenteroloji Dergisi, 20(3), 227-233, 2016.
