Hangi soruya cevap arıyorsun?
Bugün birçok hastalığın ağız ve diş sağlığıyla ilişkili olduğu rapor edilmiştir. Vücudumuzun sağlığı hem ağız ve diş sağlığının yeterli düzeyde bulunması hem de yeterli ve dengeli beslenmeyle mümkündür. Hastalıkların tedavi edilmesi, sağlığın korunması ve iyileştirilmesinde beslenme büyük bir öneme sahiptir. Aynı zamanda kişinin yeterli beslenmesi için sağlıklı bir ağız yapısına ve dişlere ihtiyacı vardır. Ağız ve diş hastalıklarında en çok rastlanan problemlerin başında diş çürümeleri ve diş eti problemleri görülmektedir.
Diş Çürümeleri
Diş çürüğü yönünden besinler antikaryojenik, karyojenik ve kariostatik şeklinde gruplandırılmaktadır.
Kariostatik besinler, diş çürümesine etkisi bulunmamaktadır. Tükürüğün pH’ını 5.5’in altına düşmesine sebep olmaz aksine tükürük salımını uyararak diş çürümelerini azaltmaktadır. Aynı zamanda mikroorganizmalar bu besinleri metabolize etmezler. Deniz ürünleri, yumurta, tavuk eti ve kırımız et gibi protein bakımından zengin besinler, çiğ sebze, elma gibi yüksek posa içeren ve polifenol içerikli besinler ve yağlar kariostatik besinlere örnek gösterilebilir.
Karyojenik etki besinin grubu, yavaş çözünmesi, başka bir besinle beraber tüketilmesi ve tüketim sıklığına göre değişkenlik gösterir. Karyojenik besinler mikroorganizmalar tarafından organik asitler oluşturur. Oluşan bu organik asitler tükürüğün pH’ını 5.5’in altına düşmesine sebep olur. Diş çürümelerinde uyarıcı etki gösterirler. Kurutulmuş ve konserve edilmiş meyveler, meyve suları, nişastalı besinler, bal, pekmez ve şeker ilave edilmiş içecekler karyojenik etki gösterir.
Antikaryojenik etki gösteren besinler fosfor, kalsiyum ve kazein içermektedir. Bu sebeple peynir en iyi antikaryojenik besindir. Aynı zamanda peynir ağız ortamının pH’ını arttırarak dişlerin çürümesini önlemektedir.
Besinler | Çürük Yapma Oranı | Besinler | Çürük Yapma Oranı |
Portakal suyu* | 43.5 | Fındık | 10.3 |
Şeker | 38.4 | Ahududu reçeli | 10 |
Sütlü çikolata | 34.1 | Beyaz ekmek | 9.2 |
Hurma | 32.7 | Kuru üzüm ekmeği | 9 |
%10 sükroz | 32.3 | Tost | 9 |
Kuru üzüm | 30.9 | Mısır nişastası | 3.3 |
Dekstroz | 30.6 | Havuç | 2.1 |
Lokum | 30.1 | Kızarmış patates | 1.6 |
Kola | 29.6 | Buğday tanesi | 1.3 |
Diş çıkarma bisküvisi | 29 | Buğday ekmeği | 1.2 |
Nane şekeri | 24.7 | Ispanak | 0.6 |
Üzüm | 24.1 | Soda krakeri | 0.3 |
Çikolatalı sandviç | 23.8 | Kuru kayısı | 0 |
Çavdar ekmeği | 21.7 | Lahana | 0 |
Muz | 21 | Limon | 0 |
Vanilyalı bisküvi | 19.7 | Yer fıstığı | 0 |
Elma | 19.4 | Patlamış mısır | 0 |
Ballı kraker | 19.2 | Portakal* | 0 |
Çikolatalı kraker | 18 | Salata | 0 |
Bebek bisküvisi | 18 | Mısır tanesi | 0 |
Karamel | 16 | Süt | 0 |
Şekerli sakız | 14 | Sorbitol | 0 |
Diş Eti Hastalıkları
Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucunda meydana gelen vitamin ve mineral eksiklikleri diş eti iltihabı, diş kaybı ve çene kemiğinin erimesine sebep olabilir. Ağız ve diş sağlığını korumak için makro ve mikro besin ögelerinden yeterli miktarda alınması gerekmektedir.
Makro ve Mikro Besin Ögeleri | Ağız ve Diş Üzerine Etkileri |
Protein | Yetersiz alımında ağız yaralarında iyileşmenin gecikmesine ve tükürüğün bakteri üremesine engel olan içeriğinin bozulmasına neden olur. |
A vitamini | Dişlerin gelişmesi ve sağlığı için elzem bir vitamindir. |
D ve K vitaminleri, Kalsiyum | Yetersizliğinde çene kemiğinin konsantrasyonunda yetersizlik meydana gelir. Aynı zamanda dişin sabitlenme gücünde azalma oluşur. |
E ve C vitaminleri, Omega 3 yağ asitleri | Yetersizliğinde ağız içi dokuda anti-inflamatuvar yanıtta gecikme meydana gelir. |
Fosfor | Ağızda meydana gelen asitliği durdurarak dişte çürük oluşumunu önler. |
Fluorid | Yeterli alımında diş çürümelerini önlemektedir. |
Diş Erozyonu
Diş erozyonu meyve suları, alkolsüz içecekler ve sirke gibi asitli içeceklerin tüketimi sonucunda diş dokusunda kayıp meydana gelmesidir. Mide asidi ağıza gelerek dişlerde aşındırmaya neden olduğu için reflü ve benzeri hastalıklara sahip bireyler risk grubundadır.
Ağız Kanseri
Ağız –boğaz kanserleri bütün kanserler içerisinde 6. sıradadır. Ölüm oranı açısından ise 8. sırada yer almaktadır. Diyette yüksek miktarda doymamış yağ asidi, lif, nişasta ve vitamin (zeytin yağı, meyve ve sebzeler, tahıl gibi) bulunması ağız-boğaz kanserini koruduğu rapor edilmiştir. Yüksek miktarda hayvansal ürünler tüketmek ağız kanseri riskini arttırmaktadır.
Ağız ve Diş Sağlığı için Beslenme Önerileri
- Her gün ana ve ara öğünlerden sonra dişler fırçalanmalıdır.
- Şeker ilave edilmiş içecekler ve besinler, kurabiye, kek vb. yiyecekler karyojenik etkilerinden dolayı sık sık tüketilmemelidir. Aynı zamanda bu besinler ağızda uzun süre tutulmamalıdır.
- Kuru üzüm, karamel gibi dişe yapışan besinler tek başına yenmemelidir.
- Öğünler arasında mutlaka en az 2 saat aralık olmalıdır.
- Kırmızı et, kuru baklagiller, peynir, yumurta ve balık gibi protein açısından zengin besinler tüketilmelidir.
- Tam tahıllı ürünler, taze sebze ve meyveler yeterli düzeyde diyette yer almalıdır.
- Dişlerden kaynaklı hastalıklarda (tükürük bezinde taş ya da iltihap bulunması, ağız-boğaz kanserleri, ağızda yara oluşumu) az posalı ve gerekli durumlarda posasız ve sulu besinler tercih edilmelidir.
- Aşırı sıcak ve soğuk besinler tüketilmemelidir.
- Sigara içilmemelidir.
- Çiğneme zorluğu çeken kişiler pipet gibi araçların yardımıyla beslenmelidir.
KAYNAKÇA
[1] Aran İ, Diş-Ağız Sağlığı ve Beslenme, Beslenme ve Diyet Dergisi, Ankara, 1978; 7(1):78-85.
[2] Aksoydan E, Baysal I, Ağız Hastalıklarında Beslenme, Ankara, 2016.
[3] Akbulut G, Diş Çürüklerinin Önlenmesinde Beslenmenin Rolü, (yasamicingida.com).
[4] Köksal E, Ağız Diş Sağlığında Beslenmenin Önemi, Halk Sağlığı Günleri: III. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu Özet Kitabı, Ankara, 2014.
[5] Aydın M, Mısırlıgil A, Ağız Mikrobiyolojisi, MN Nobel Kitapevi, Ankara, 2012.
[6] Çetin AR, Karabekiroğlu S, Ünlü N, Probiyotikler ve Ağız Sağlığına Etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 2011; 3(1):19-29.
[7] Touger-Decker R, Mobley C, Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Oral healty and nutrition, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 2013;113(5):693-701.
[8] Baysal A, Beslenme, Hatiboğlu Kitapevi, Ankara, 2015.
[9] Baysal A ve ark., Diyet El Kitabı, Hatiboğlu Kitapevi, Ankara, 2018.
[10] Şanlıer N ve ark., Vakalarla Öğreniyorum: Yetişkin Hastalıklarında Tıbbi Beslenme Tedavisi-1, Hedef CS Kitapevi, Ankara, 2020.
[11] Yıldırım B, Şengüven B, Barış E, Gültekin SE, Potansiyel malign bozukluklar ve ağız kanseri şüphesi bulunan lezyonlara yaklaşım ve diş hekimlerinin erken tanıdaki rolü, ADO Klinik Bilimler Dergisi, 2011;5(2):881-886.
[12] Johnson NW, Jayasekara P, Amarasinghe AA, Squamous cell carcinoma and precursor lesions of the oral cavity: epidemiology and aetiology, Periodontol 2000, 2011;57:19-37.
[13] Meurman JH, Infectious and dietary risk factors of oral cancer, Oral Oncology, 2010;46(6):411-413.
[14] Edefonti V, Bravi F, Vecchia CL, Randi G, Ferraroni M, Garavello W, Franceschi S, Talamini R, Boffetta P, Decarli A, Nutrient based dietary patterns and the risk of oral and pharyngeal cancer, Oral Oncology, 2010;46(5):343-348.
[15] Bosetti C, Gallus S, Trichopoulou A, Talamini R, Franceschi S, Negri E, Vecchia CL, Influence of the Mediterranean diet on the risk of cancers of the upper aerodigestive tract, Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2003;12(10):1091-1094.
[16] Turgut MD, Dental Erozyon, Halk Sağlığı Günleri: III. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu Özet Kitabı, Ankara, 2014.
Şeblen karaçorlu başarınızın devamını dilerim diyer yazılarınızı heyecanla bekliyorum
Teşekkür ederimm 🙂
Verdiğiniz faydalı ve bu güzel bilgiler için teşekkür ederim Şeblen Hanım. Yazacağınız yazıları merak ile bekliyor olacağım. 🙂
Çok teşekkürler, yeni yazılarda görüşmek üzere.. Takipte kalın.. 🙂
Akademik bir çalışma olmuş. Teşekkürler
Çok teşekkür ederim 🙂
Yaptığınız doğru bilgilendirmeler için teşekkür ederiz bildiğimiz o kadar çok yanlış yer etmiş bilgiler var ki makalenizi okuyunca anlamış olduk
Çok teşekkür ederim 🙂