Vejetaryen diyetler sporcuların besin öğesi ihtiyaçlarını karşılayabilir. İyi planlanmış vejetaryen diyetlerin atletlerin performans parametrelerini etkilediği görülmüştür. Bitkisel kaynaklı , yüksek posalı diyetlerin tüketimi sporcu performansını düşürebilir. Bu durumda enerji ihtiyacının belirlenmesinde vücut ağırlığı ve vücut bileşiminin kontrol edilmesi önemlidir. Özellikle kadınlarda ,bazı spor dallarında istenilen vücut ağırlığının korunabilmesi amacıyla kırmızı et tüketiminden kaçınılarak vejetaryen beslenme düzenine eğilim artabilir. Nadirende olsa kadın atletlerde düzensiz beslenme ile yeme bozukluğu , amenore ve düşük kemik mineral yoğunluğu ile karakterize bir durumun görülme riski söz konusu olabilir.
Birçok vejetaryen atlet, toplam protein gereksinimi miktarını karşılayabiliyor ya da üzerine çıkabiliyorken , bazılarının vejetaryen olmayanlara göre protein alımı daha azdır. Bu nedenle bazı vejetaryen atletlerin, antremanlar veya yarışmalar için protein ihtiyaçlarının karşılanabilmesi amacıyla daha fazla protein alımı gerekebilir. Bu bireylerin diyetleri lizin , treonin , triptofan ya da metiyonin aminoasitlerince sınırlı olabilmektedir. Protein kalitesi gerekli olan enerjinin de sağlanabileceği çeşitli bitkisel kaynaklarla artırılmalıdır.
Çalışmaların sonuçlarına göre ; Dayanıklılık gerektiren sporlarla uğraşan atletlerin nitrojen dengesini sağlayabilmesi için günde 1.2-1.4 g/kg ; Kuvvet gerektiren spor dallarıyla uğraşan atletlerin ise günde 1.2-1.7 g/kg protein almaları önerilmektedir. Vejetaryen atletler düşünüldüğünde ; Bitkisel proteinler hayvansal proteinlere göre daha zor sindirildiğinden , bu bireylerin protein alımlarında %10’ luk bir artış olması tavsiye edilmektedir. Böylece vejetaryen atletler için protein gereksinmesi günde yaklaşık 1.3 g/kg ile 1.8 g/kg arasında değişmektedir. Atletlerin protein gereksinimlerinin yaptıkları spor branşlarına göre değişiklik gösterdiği bildirilmiştir.
Vejetaryan atletler , hayvansal protein içeren besinlerden sağlanan yağ , B12 vitamini , riboflavin ve D vitamini ; kalsiyum demir , çinko gibi besin öğeleri yönünden risk altındadır. Demir özellikle de non – hem demir içeren bitkisel kaynaklı besinler, bu diyetlerlerde ana kaynak olması nedeniyle ayrıca önemlidir. Vejetaryenlerin demir depoları vejetaryen olmayanlara göre genel olarak daha düşüktür. Özellikle kadın vejetaryen atletlerde demir eksikliği ya da anemi görülme riski daha yüksektir. Vücuttaki demir düzeyinin hızlı gelişim dönemlerinde (özellikle ergenlik ve gebelik ) izlenmesi önerilmektedir.
Çok düşük yağlı diyetlerin tüketilmesi veya tüm hayvansal kaynaklı besinlerin diyetten çıkarılması esansiyel yağ asitlerinin yetersiz alımlarına yol açabilir. Bu alanda çalışan diyetisyenler yeni yetişen vejetaryen atletlere menü hazırlama , pişirme , yüksek protein içeren bitkisel besinleri, diyetlerinde kabul edilebilir hayvansal besinleri (süt ürünleri , yumurta ) ve özellikle de temel besin öğeleri ( D vitamini ve B12 vitamini, riboflavin ,demir , kalsiyum ve çinko ) açısından zengin ürünleri tüketmeleri konusunda eğitmelidir.
Özge Ofluoğlu
Kaynakça:
Rogerson D, Vegan diets: practical advice for athletes and exercisers.J Int Soc Sports Nutr. 2017 Sep 13;14:36. doi: 10.1186/s12970-017-0192-9.
Craddock JC, Probst YC, Peoples GE. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2016 Jun;26(3):212-20. doi: 10.1123/ijsnem.2015-0231. Epub 2015 Nov 16.
Patrick Boldt,Beat Knechtle,Pantelis Nikolaidis, Christoph Lechleitner, Gerold Wirnitzer, Claus Leitzmann, Thomas Rosemann and Katharina Wirnitzer, Journal of the International Society of Sports Nutrition201815:33
