Yer fıstığı tohumları; içerdiği yağ, protein, karbonhidrat, vitaminler ve madensel maddeler ile insanlar ve hayvanlar için değerli bir besin kaynağıdır. Yer fıstığı tohumları protein içerikleri bakımından oldukça zengindir.(%22-30) Yer fıstığında proteini oluşturan aminoasitlerin kolay sindirilebilir özellikte olması, beslenmedeki değerini arttırmaktadır. Yer fıstığı tohumları A, B ve E (tocopherol) gibi vitaminlerce de oldukça zengindir.
Yer fıstığı tohumları, çeşitlerine göre değişmekle beraber, % 44-56 oranında yağ içermektedir. Yer fıstığı yağı; tat ve dayanıklılık özellikleri bakımından pek çok bitkisel yağdan daha üstündür. Dünya bitkisel ham yağ üretiminin yaklaşık %5’i yer fıstığından karşılanmaktadır. Yer fıstığı yağı, çok değişik amaçlarla kullanılmaktadır.
Yer Fıstığı Yağının İştah Üzerine Etkisi
Son dönemlerde yer fıstığı yağı iştahı arttırdığı gerekçesiyle gündeme gelmektedir. Yer fıstığı yağı gerçekten iştahı arttırıyor mu? Peki iştahı arttırıyorsa bunu nasıl yapıyor?
Yer fıstığı tüketimi, kilo alımını desteklemeden lipit profillerini düzenleyebildiği gözlemlenmiştir. Bu özelliği yüksek doymamış yağ içeriğine bağlanmaktadır. Yer fıstığı ile yapılan bir çalışmada, 8 hafta boyunca% 66’lık bir diyet puanını karşılaması gerektiği bildirilmiş fakat yer fıstığı % 46’lık bir diyet puanını karşılamıştır. Sonuç olarak yer fıstığının içindeki lipid fraksiyonunun, tokluk üzerinde zayıf bir etki oluşturduğu gözlemlenmiştir.
Yer fıstığı yağı üzerine yapılan bir çalışmada, yer fıstığı yağı tüketiminin iştah ve gıda seçimi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Üç ülkeden toplam 129 sağlıklı yetişkinden (63 erkek ve 66 kadın) oluşturulan dört tedavi grubu, 8 hafta boyunca diyet müdahalesi olmadan bireysel dinlenme enerji harcamalarının % 30’unu yer fıstığı yağı, zeytinyağı veya aspir yağı tüketerek karşılamışlardır.
8 haftalık deneme boyunca katılımcıların iştah düzeylerinde hiçbir farklılık gözlemlenmemiştir. Toplam kalori alımı, 8. haftada ilk duruma göre anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur ( P <0.05). 4. hafta ve 8. haftadaki yağ alımı, kontrol dışındaki tüm tedavi gruplarında başlangıçtaki alımdan anlamlı derecede daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir (P <0.01). Protein ve karbonhidrat alımı, müdahale boyunca önemli ölçüde farklılık göstermemiştir (Iyer ve ark 2006).
Yer fıstığı yağı alımının, zayıf (24; 12 kadın 12 erkek) ve şişman (24; 12 kadın 12 erkek) yetişkinlerde iştah, enerji tüketimi, vücut bileşimi ve lipit profili üzerindeki etkilerinin değerlendirildiği bir diğer çalışmada; katılımcılara günlük enerji harcamalarının %30’una eşdeğer bir içecekle yer fıstığı yağı alımı yapmaları sağlanmıştır. Enerji alımı, aşırı kilolularda önemli ölçüde artmıştır ancak zayıf katılımcılarda önemli ölçüde artmadığı gözlemlenmiştir. Kilolu denekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir vücut ağırlığı artışı (ortalama 2,35 kg) gözlenmiş, ancak bu ağırlık kazancının sadece % 43’üne denk geldiği görülmüştür. Aşırı kilolu kişiler arasında, yüksek dansiteli lipoprotein(HDL) önemli ölçüde artmış ve düşük yoğunluktaki lipoprotein (LDL) 4. haftada azaldığı saptanmıştır. Her iki grupta ki katılımcılar arasında zamanla belirgin bir iştah farkı görülmemiştir. Sonuç olarak yer fıstığı yağı alımı şişman katılımcılarda zayıf katılımcılara göre daha belirgin bir iştah artışına sebep olduğu gözlemlenmiştir. Ama iki gruptaki artışın, istenilen düzeyde olmadığı sonucuna varılmıştır (Coelho ve ark 2006).
Yapılan çalışmalar incelendiğinde yer fıstığının tokluk mekanizması üstünde zayıf bir etki oluşturduğu ve bunun bir sonucu olarak tüketimi arttırdığı gözlemlenmiş. Fakat her iki çalışmada incelendiğinde bu iştah artışının istenilen düzeyde olmadığı görülmektedir.
Kaynakça : Arıoğlu H. Türkiyede Yer Fıstığı Üretimi, Üretimin Ve Kalitenin Arttırılabilmesi İçin Alınması Gerekli Önlemler. TÜRKTOB. Coelho SB, de Sales RL, Iyer SS, Bressan J, Costa NM, Lokko P, Mattes R. Effects Of Peanut Oil Load On Energy Expenditure, Body Composition, Lipid Profile, And Appetite İn Lean And Overweight Adults. Nutrition. 2006 Jun;22(6):585-92. Iyer SS, Boateng LA, Sales RL, Coelho SB, Lokko P, Monteiro JB, Costa NM, Mattes RD. Effects Of Peanut Oil Consumption On Appetite And Food Choice. Int J Obes (Lond). 2006 Apr;30(4):704-10. Kadiroğlu A, 2008. Yerfıstığı Yetiştiriciliği. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya.
