Anne Sütünün Önemi

    Anne sütü doğumdan itibaren 6 ay sonuna kadar olan dönemde bebeğin tüm besinsel gereksinimlerine tek başına cevap verebilen mükemmel içeriğe sahip, yaşayan, doğal bir gıdadır. Her annenin sütü kendi bebeğine özeldir. Bebek beslenmesinde anne sütüne eşit veya daha iyi bir seçenek bugüne kadar bulunamamıştır.

    Anne sütünün/emzirmenin hem bebeğe hem anneye hem de toplumsal olarak birçok yararları vardır. Çok sayıda bağışıklık ögeleri ( IgA, IgG, IgM, prebiyotik ve probiyotik özelliği, canlı hücreler vb. ) içerdiği için bebeği ishal, zatürre, orta kulak iltihabı, idrar yolu, solunum yolu, sindirim sistemi vb. enfeksiyon hastalıklarından korur. Ani bebek ölüm sendromu riskini azaltır. İleri yaşlarda görülen tip 2 diyabet, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon ve inme riskini azaltır. Çocukluk, adölesan ve erişkin dönemde obezite riskini azaltır.

    Anne ile bebek arasındaki duygusal bağı güçlendirir ve anne için doğal bir sakinleştiricidir. Rahmin hızla eski haline dönmesine yardımcı olarak anneyi aşırı kan kaybından dolayısıyla anemiden korur. Meme kanseri, yumurtalık kanseri ve endometrium (rahim iç tabakası) kanseri riskini azaltır. Gebelikler arası süreyi uzatarak doğal bir gebelikten korunma yöntemidir. Annenin gebelik öncesi vücut ağırlığına dönmesini de kolaylaştırır.

Anne sütü, bebeklerin enerji ve besin ögeleri gereksinimlerinin ilk 6 ayda tamamını, 6-12. aylarda yarısını, 13-24. aylarda ise üçte birini karşılar.

    İlk 6 ayda tıbben gerekli olmadıkça bebeğe anne sütü dışında hiçbir ek gıda verilmemelidir. 6. aydan sonra uygun şekilde başlanan ek gıdalarla birlikte emzirmeye 2 yaşın sonuna kadar devam edilmelidir. Annenin ürettiği süt miktarının annenin kilosu ya da meme büyüklüğü ile ilgisi yoktur! Yeterli ve dengeli beslenen emzikli bir kadın günde 700-850 ml kadar süt üretir.
Anne sütü ilk 2 yılda bebeğin sağ kalımının güvencesidir.

Anne Sütünün Verimliliği Nasıl Artar?

• •.  Bebekle anne doğum sonrası aynı odada olmalıdır ve bebek doğumdan sonra ilk yarım-bir saat içinde emzirilmelidir. Bebeğin emmesi güçlendikçe süt üretimi daha da aktif hale gelir.
  •.  Emzirme sıklığı ilk ayda bebeğin isteğine göre ayarlanmalı, herhangi bir saati olmamalıdır. Bebek uygun teknik ve sık aralıklarla emzirilmelidir.
  •    Anne emzirme dönemine uygun yeterli ve dengeli beslenmeli, besin değeri yüksek ( süt, ayran, kefir, taze sıkılmış sebze-meyve suları vb.) bol sıvı tüketmelidir. Günde en az 8-12 bardak sıvı alması yeterlidir. Süt tüketimi anne sütüne kalsiyum, meyve suyu tüketimi C vitamini sağlayacaktır. Su tüketimi de süt oluşumunda etkilidir.
  •    Anneye özgüven kazandırıcı yakınlık ve ilgi gösterilmeli, emzirme ile ilgili sorun varsa çözülmelidir. Aynı zamanda annenin yeterli uyuması ve dinlenmesi gereklidir.
  •    Emzirilen bebeklere emzik ve biberon verilmemelidir.
  •.   Anne bebeğini emzirmeye başladığında önceleri gelen süt, sıvı ve elektrolitler yönünden zengin iken emzirmenin sonuna doğru gelen süt, yağ bakımından zengindir. Bu nedenle emzirme sırasında bebek bir memeyi tam olarak boşaltmadan diğer memeye geçilmemelidir ve her bir meme yaklaşık 10 dakika emzirilmelidir. Memede kalan süt sağma yöntemiyle alınabilir.
  •    Sütün salgılanmasını uyaran prolaktin hormonu geceleri daha fazla yapılır. Bebeği gece emzirmek anneyi gevşetir ve rahatlatır.
  •    Emziklilik döneminde alkol ve sigara kullanılmamalıdır.
  •    Anne sütünün bileşimini etkileyen faktörlerin başında annenin diyeti (beslenme şekli ve alışkanlıkları) gelmektedir. Emziklilik döneminde zayıflama diyeti yapılmamalıdır. Süt üretimi için vücut yağ dokusu kullanılmaktadır. Bu dönemde enerji alımı günlük 1800 kalorinin altına düşmemelidir.

Emziren Anne Beslenmesi

Süt, Yoğurt – 2-3 su bardağı (400-600 ml)
Peynir – 2 kibrit kutusu (60 gram)
Et, Tavuk, Balık – 3-4 porsiyon
Yumurta, Kurubaklagiller – 1 porsiyon
Taze Sebze-Meyveler – 5-7 porsiyon
Ekmek – 4-6 dilim
Pirinç, Bulgur, Makarna vb. – Hiç veya 2-3 porsiyon

• • Ihlamur, rezene, adaçayı, ısırgan otu ve ayva yaprağı çayı süt artırıcı olarak içilen bitki çaylarındandır. Buna ilave olarak süt artırıcı olarak pazarlanan ve amber çiçeği, rezene, Afrika kızıl çayı, mine çiçeği, ağaç çileği, çemen otu, keçi sakalı gibi galaktogog bitkiler ile maltodekstrin ve vitamin C içeren ticari bir çay olan galaktogog bitki karışımı çayı da kullanılmaktadır.
  (Rezenenin bir miktar anne sütünü artırıcı etkisi olduğu ileri sürülse de bitkisel çayların anne sütüne ve bebek beslenmesine etkisi bilimsel olarak kanıtlanmış değildir. İtalya’da yapılan bir çalışmada da sağlıklı beslenen annelerin emzirme dönemindeki diyetlerine çinko, bakır ve iyot eklenmesiyle bu eser elementlerin sütteki miktarlarında bir değişiklik olmadığı gözlenmiştir.)
  • Çemen otu tüketiminin laktojenezin erken evresinde insan sütü hacmine önemli bir etkisi olduğunu ancak daha sonraki aşamalarda yerleşik anne sütü hacmini veya prolaktin seviyesini etkilemediğine ulaşılmıştır. Bu nedenle emzirmenin ilk aşamalarında anne memnuniyeti ve güvencesi için kullanılabilir.
  • Kalsiyum, D vitamini, protein, demir ve folik asit içerikli besinler tüketilebilir.
  • Tam tahıllı ürünler, kefir, yoğurt, kereviz, kabak, enginar, semizotu, kayısı, incir, havuç gibi sebze ve meyveler tüketilebilir.
• Eğer bebek memeyi iyi emiyorsa, idrar ve gaita yapıyorsa sütün yeterli olduğu anlaşılmalıdır.

Kaynakça:

G SAMUR-Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2008

Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015, T.C Sağlık Bakanlığı, Yayın No: 1031, 2016, Ankara

Hacettepe Üniversitesi, Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi, 1. Baskı, Temmuz 2015, Ankara

Mine GÖKDUMAN, Nevin AKDOLUN BALKAYA, 2010

Egyptian Pediatric Association Gazette, Volume 66, Issue 3, September 2018, Page 57-60

Dr. Aytuğ ATICI, Dr. Selda POLAT, Dr. Ali Haydar TURHAN, Türkiye Klinikleri Journal of Pediatrical Sci 2007, 3 (6)

Doç. Dr. Gülhan Eroğlu Samur, Hacettepe Üniversitesi, Gebelik ve Emziklilik Döneminde Beslenme, Yayın No: 726, 2012, Ankara