Beta Glukan ve Sağlık Üzerine Etkisi

    Beta glukan tahıl taneleri(arpa,yulaf,buğday,çavdar) ve bazı mantarların endosperm ve sub-alevron tabakalarının hücre duvarından üretilmiş bir diyet lifidir.

    Beta glukan bir glikoz polimeri ya da maya kaynaklı da olabilir.Ama özellikle arpa ve yulaf endosperm duvarlarından elde edilir.Yulafın ağırlığının ortalama %4’ü, arpanın ağırlığının ortalama %5-10’u beta glukan içerir.

    Beta glukan ince bağırsakta sindirilir ve kalın bağırsakta kolon mikroflorası tarafından fermente edilir.Tahıl taneleri,yüksek karbonhidrat içeriği nedeniyle büyük bir enerji kaynağı oluşturur ve insanların beslenmesinde bol miktarda bulunmaktadır.

    Besinlerde Beta Glukan

    Tahıl tabanlı ürünler diyet lifi sunmak için en idealidir.Beta glukan bisküvi, kurabiye, ekmek, kek, tahıl gevrekleri gibi tahıla dayalı ürünlerde çözünür diyet lifi olarak kullanılır.Tam tahıllı gevrekler E vitamini, folat, polifenoller, mineraller, eser elementler, karotenoidler, fitik asit ve lignin içerir.

    Beta glukan gibi çözünür diyet lifi kullanılarak geliştirilen besinlerin;

• Kan glikoz seviyesini,
• Glukoz ve insülin cevabını,
• Plazma kolesterol seviyesini,
• Obezite, koroner hastalıklar, gastrointestinal bozukluk ve kolon kanserleri gibi major hastalıkların riskini,
• Açlık duygularını azalttığı,
• Tokluk hissini de arttırdığı gösterilmiştir.

    Yüksek ağırlıklı yetişkinlerde yapılan çalışmada; iştah regülasyonunu ve doygunluğu etkileyen beta glukanın optimal dozu 4-6 g arasında bulunmuştur.Bu durumun doygunlukla ilişkili hormonlara etkilerinin viskozite ve konsantrayonunun her ikisinin nedeniyle olduğu gösterilmiştir.

    Vitaglione ve arkadaşlarının çalışmasında kuşluk aperatifi olarak tüketilen beta glukanla zenginleştirilmiş bisküvi tüketimini takiben 2 saat içinde tüm bireylerde isteğe bağlı yemenin azalmış, tokluk ve doygunluk oranı artmış olduğu gözlemlenmiştir.

    Hücre duvarları içinde sıkışıp kalan beta glukanın yavaş davrandığı varsayılmış ve tokluk üzerindeki etkisi 2-4 saate kadar ki sürede kısa dönemdeki tokluk üzerindeki çalışmalar izlenmiştir.

    Fonksiyonel özellikleri nedeniyle diğer gıdalara da beta glukan eklemek için arpa ve yulaftan beta glukan yalıtımı ve saflaştırılması dünya çapında yapılmaktadır.

    Bunun sonucu olarak da günümüzde pek çok ticari beta glukan tozları piyasada bulunmaktadır.

Beta Glukanın Kolesterol Üzerine Etkisi

    Günlük 4 g yulaf beta glukanı tüketen hiperlipidemik bireylerde %3,7 oranında LDL kolesterol azalır.Düşük molekül ağırlıklı beta glukanlar, hiperlipidemik bireylerde kolesterol seviyelerini anlamlı olarak düşürür.

    Sonuçların büyük çoğunluğu beta glukanın uygulama sıklığından olabilir.Safra asidi salgısını etkilemek için, beta glukanların günde birkaç kez tüketilmesiyle de bu şekilde sonuçlanabilir.

Beta Glukanın Obezite Üzerine Etkileri

    Diyete bağlı obez farelerde yapılan bir araştırmada; yulaf beta glukanı makrobesin emilim oranında bir azalmaya, mide boşalmasının gecikmesi ile gastrointestinal içeriğin viskozitesinde azalmaya, misel oluşumunda bozulmaya ve besin ile sindirim enzimlerinin ilişkisini engellemeye yol açabileceği gösterilmiştir.

    Kolondaki emilmeyen mikrobesinler barsak hormon üretimini ve hipotalamik doygunluk düzenlenmesini etkileyebilir.

Beta Glukanın İnsülin ve Glisemik İndekse Etkisi

    Beta glukan dahil çözünür liflerin glisemik yanıtı geliştirdiği, beta glukanın her bir gramının glisemik indeksi dört birim düşürdüğü bulunmuştur.

    Yayınlanmış veriler insülin seviyesinin azalması için 4 g beta glukanın gerekli olduğunu belirtmiştir.Hiperinsülinemili deneklerde insülin sonuçlarında farklılıklar , gelecek çalışmalarda insülin direnci olan ve olmayan bireylerde glikoz,insülin ve iştah yanıtlarının değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir.

    Dört saat üzerinde beklenen insülin yanıtı trendi uzun dönemde daha fazla bireyde anlamlı farklılıklar gösterecektir.

    FDA’da dahil olmak üzere bazı kurumlar, 3 g beta glukanın sağlığa yararlı etkileri olduğunu savunmaktadır.Fakat sağlıklı ve yeterli besin tercihi(yeterli lif içeren diyet) yapıldığında sağlığa yararda diyetin beta glukan içerip içermemesi gerektiği düşündürücüdür.

Yazar: Buse Şeref

Kaynakça:

 Kım H.J, Whıte P.J, In Vitro Fermentation of Oat Flours From Typıcal and Hıgh B-Glucan Oat Lines.Journal of Agricurtural and Food Chemistry 2009;57:7529-7536

 Kalınga D, Mıshra V K. Rheologıcal And Physıcal Propertıes Of Low Fat Cakes Produced By Addıtıon Of Cereal B-Glukan Concentrates,Journal of Food Processing and Preservaıon 2009;33:384-400

 Thondre P.S, Ryan L, Henry C.J.K. Barley B-Glucan Extracts As Rich Sources Of Polyphenols And Antioxidants. Food Chemistry 2011;126:72-77

 Choi J S.Kim H.Jung M H.Hong S.Song J. Consumptıon of barley b-glucan ameliorates fatty liver and insulin resistance in mice fed a high-fat diet.Mol.Nutr.Food res. 2010;54:1004-1013

 Juvonen K.R. et al. Viscosity of Oat Bran-Enriched Beverages Influences Gastroıntestınal Hormonal Responses in Healthy Humans.The Journal of Nutrition 2009;139;461-466

 Granfeldt Y, et al. Muesli with 4 g-(oat) beta glucans lowers glucose and insulın responses after a bread meal in healty subjects.EJNC. 2008;62:600