Hangi soruya cevap arıyorsun?
Aç kalarak gerçekten zayıflayacağınızı mı düşünüyorsunuz? Kendinizi saatlerce aç bıraktığınızda vücudunuzdaki değişiklikleri hissedebiliyor musunuz?
Hadi gelin bunları açıklayalım.
Leptin;kısaca tokluk hormonu olarak bilinir.Yağ dokusundan salgılanıp açlık duygusunu yok ederek vücut için gerekli enerjinin yağ depolarından harcanmasını sağlayan, vüvudun enerji dengesini düzenleyen hormandur. Leptin direnci de vücutta fazlaca üretilen leptine karşı yeni oluşan anormal denge profilidir.
LEPTİN SALGISINI ARTIRAN YADA AZALTAN DURUMLAR
1-OBEZİTE
Obez bireylerin adipos yani yağ dokusu çok fazladır. Artmış yağ dokusundan da fazlaca leptin salgılanır ve leptinin salgılanma şekli değişir.Vücutta leptin en çok gece saat 00.00’da salgılanır,09.00-12.00 arası da salgılanma miktarı minumuma iner. Bir miktar da öğün aralarınızda 4 ile 6 saatten fazla açıldıkça salgılanır. İşte bu şekilde salgılanma şekline DİURNAL SALGILANMA denilir. Obez bireylerde ise bu diurnal salgılanma biçimi bozulmuştur.
Artmış leptin seviyesi ayrıca hipotalamusta bulunan leptin algılayıcı reseptörlerin azalmasına neden olur. Bu da şunu kanıtlar;vücutta fazlaca leptin olmasına rağmen,leptinin iştah kapatıcı ve yağ yakıcı sinyali hücrelere ulaşmaz ve fazlaca yağ dokusu bulunmasına ve buralardan fazlaca leptin salgılanmasına rağmen artmış bir iştah görülür.
2-AÇLIK
10-12 saatlik açlık leptin seviyesini artırırken 24-72 saatlik açlık leptin seviyesini azaltmaktadır.
3-EGZERSİZ
Yapılan çalışmalarda egzersiz erkeklerde leptin seviyesini değiştirmezken kadınlarda leptin seviyesinde artış gözlenmiştir.
4-TESTOSTERON VE ÖSTROJEN SEVİYELERİNİN ARTMASI
Yapılan araştırmalarda testosteron ve östrojen seviyelerinin artması leptin seviyesine azaltıcı etki yaptığı görülmüştür.
5-STRES
Akut stres leptin hormonu salgılanmasını artırırken,kronik stresler leptin hormonu seviyesini azalttığı veya değiştirmediği gözlemlemiştir.Bu durum da şunu kanıtlar; akut streste örneğin sınav haftalarında iştah azalırken,kronik streste örneğin 1 aydan uzun süren depresyon durumlarında iştah artar,kişiler daha çok yeme eğlimine girer veya iştah değişmeyip aynı da kalabilir.
6-UYKUSUZLUK
Kişiler kronik olarak uykusuz kalıyorsa bu durum kanda stres hormonunu artıracak ve leptin seviyesi düşecektir. Buna bağlı da kişilerin yeme eğilimi artacak ve kilo alımı başlayacaktır.
LEPTİN DİRENCİNİN BELİRTİLERİ
- Geceleri karbonhidratlı besinler yeme isteği
- Tiroid problemleri olması
- Duygusal açlık
- Stresli ve uykusuz olmak
- Kilolu veya zayıf olmak
- Artmış iştah, tıkınırcasına yemek yeme isteği
- Karaciğer yağlanması
- Kronik yorgunluk
- Kan trigliserid,şeker ve kolesterol düzeyinin yüksek olması
Leptin seviyesi erkek ve kadınlarda oranı farklılık gösterir. Kadınlarda erkeklere oranla 2 kat daha fazla yağ dokusu olduğu için leptin seviyesi kadınlarda daha yüksektir. Bu nedenler leptin direnci kadınlarda erkeklere oranla daha kolay görülebilir.
Leptin mekanizmasından 2 grup en çok enkilenir;
- 45-79 arası(ortayaş grubu)
Bu yaş grubundakilerde metobolizma yavaşlar ve kilo alımı artmaya başlar.Dolayısıyla kilo almaya bağlı leptin direnci görülür.
- 80 ve üzeri yaş grubu (yaşlı grup)
Bu yaş grubunda ise hipotalamustaki leptin algılayıcı reseptörler azalır. Leptin yanıtı ve hücrelerdeki leptin işleyişi bozulur.
BKİ VE LEPTİN İLİŞKİSİ
Kandaki leptin düzeyi yağ doku miktarı ve BKİ doğrudan ilişkilidir;
BKİ ⇑ – Kan leptin düzeyi ⇑ = Leptin direnci gelişmiştir veya gelişmektedir.
LEPTİN DİRENCİNİ NASIL ENGELLERİZ?
- İşlenmiş yiyeceklerden kaçınmak.
- Şekerli ve glukoz şuruolu gıdalardan uzak durmak.
- Lifden zengin beslenmek.
- Egzersiz yapmak.
- Uykusuz kalmamak.
- Akşam yemeği ile kahvaltı arasında 11-12 saat olmalı
- Son ara öğününüz yatmadan 3 saat önce olmalı
- Ayrıca çevresel faktörlerde leptin direncini geliştirir. Şöyleki; annenin kilolu olması bebeğin makrosomili yani aşırı kilolu doğmasına, haliyle de aşırı kilolu olan bebekte yağ dokusu fazla olacağı için ileride bu bebekte leptin direnci gelişme ihtimali yüksektir. Yine doğduktan sonra bebeğin anne sütü almayıp mama ile beslenmesi,bebeği fazla beslemek de leptin direncini oluşturack diğer faktörlerden biridir,bu yüzden annelerin ve anne adaylarının bu konuda dikkat etmesi gerekir.
Kaynakça:
Hekimoğlu,”leptin direnci ve obezite”,2007
Dalğın,Çon,M.Çenesiz,S.Çenesiz,SPOR VE PERFORMANS ARAŞTIRMALARI DERGİSİ,”Leptin ve Adinopektinin Enerji ve Egzersiz İlişkisi”2017
Keleş,TÜRKİYE DİYABET VE OBEZİTE DERGİSİ,”Leptin ve Metabolik Düzenlemedeki Rolü”2018
Zulal Kirez
