Alıç, sistematik olarak, Rosaceae familyasının Crataegus cinsi altında yer almaktadır. Türkiye’nin birçok bölgesinde özellikle dağlık alanlarda ve hatta toprağın fakir olduğu yerlerde bile fazla miktarda yetişen alıcın birçok türü bulunmaktadır. Alıç ağaçları mayıs ayında çiçeklenir ve meyveleri sonbaharda toplanır. Halk arasında yemişen, alıç, aluç veya ekşi muşmula gibi farklı isimler almaktadır.
Alıcın meyve ve çiçeklerinde antioksidan özellikteki flavonoidler, vitaminler, saponin, organik asitler, eter yağı ve şekerler başta olmak üzere insan sağlığı bakımından faydalı olan birçok madde bulunmaktadır. Alıç meyvesinin önemli özelliklerinden birisi de başta kalsiyum, fosfor, potasyum, magnezyum ve demir olmak üzere yüksek miktarda farklı mineraller içermesidir.
Kurutulmuş alıç çiçek ve meyveleri çay gibi hazırlanarak boğaz iltihabına, öksürüğe, kalp faaliyeti zayıflığına, kalp ağrılarına, kalp çarpıntısına, böbrek hastalıklarına, damar sertliğine ve karaciğer ağrılarına karşı kullanılmaktadır.
Alıç, kalp-damar sistemi üzerinde etkileri pozitif olan 3 grup ana bileşik içerir. Bu bileşikler; triterpenoid saponinler, aminler ve flavonlar’dır. Alıcın antioksidan etkisi, serbest radikal oluşumunu engelleyerek kalp üzerinde olumlu etki yapmaktadır. Avrupalı araştırmacılar, bu bitkinin kalp ve beyne olan kan akışını artırdığını, kalbi düzensiz atışlara karşı koruduğunu, kalbin kasılma gücünü artırdığını ve kan basıncını (tansiyon) dengelediğini ispatlanmışlardır. Yapılan araştırmalar ile alıcın birçok fonksiyonel özelliğe sahip olduğu saptanmış olup başlıca nörosedatif ve kardiyotonik işlevi olan en popüler bitkisel tedavi araçlarından olduğu saptanmıştır. Kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı, anjin ve hipertansiyon tedavisinde kullanılmaktadır. Birçok farmakolojik ve klinik çalışmalar bu bitkinin damarları açıcı özelliği olduğunu göstermektedir, böylece kalbin kan desteğini düzenler ve kolesterol seviyesini de düşürdüğü belirtilmiştir.
Alıç içerdiği flavonoitler sayesinde kan damarlarının kolajen bütünleşmesinde gelişme sağlar ve damarların iç çeperinde plaka birikimlerini önler ve mevcut plakaların da kalınlıklarını azaltarak inceltir. Ayrıca kolesterolün düşürülmesinde de rol alır. İçindeki flavanoitlerden dolayı kalbe kan getiren damarları genişleterek kan akımını hızlandırır. Genişlemiş damarlar sayesinde kalbe oksijen dağılımı da iyileşir. Kalp kaslarına kan dolaşımını arttırdığından dolayı kasların oksijenden faydalanabilmelerini de arttırmış olur. Kalbe doğru kan akışını arttırarak ve periferal dokudaki kan akımına olan direnci düşürerek kalp kaslarının kasılma kuvvetini arttırıp tıkanmaları azaltır. Alıç kalpteki enerjiyi arttırır, kalp kasları çeperlerinin kasılmalarını iyileştirir ve neticede kanın vücuda daha etkin bir şekilde pompalanmasını sağlayarak kalbi oksijen eksikliğinden korur. Kalp fonksiyonlarını iyileştirerek, bir diüretik olarak çalışarak ve kan damarlarını genişleterek kan basıncını düşürür. Birçok farmakolojik ve klinik calışmalar bu bitkinin damarları açıcı özelliği olduğunu göstermektedir, bu nedenle kalbin kan desteğini düzenlediği ve kolesterol seviyesini de düşürdüğü belirtilmiştir.
Alıç ekstraktları kolesterol, trigliserit, LDL ve VLDL gibi plazma lipidlerinin taşınmasını önler. Aynı zamanda safranın akışını destekler ve kolesterol biyosentezini bastırarak karaciğere kolesterol birikimini önler. Fitoterapötik açıdan riski düşüktür.
Farklı alıç formüllerinin farklı sürelerle (3-26 hafta arası) uygulanması ile kronik kalp yetmezliği hastaları üzerindeki etkisinin incelendiği bilimsel nitelikte klinik çalışmaların değerlendirildiği meta analiz çalışması da alıcın etkinliğini desteklemektedir. Toplam 1100 hastada yürütülen standardize edilmiş alıç formüllerinin kullanıldığı 14 klinik çalışmanın sonuçları, iki ayrı uzman tarafından bağımsız olarak değerlendirilmiş. Çalışmalar sonucunda alıç formüllerinin idrar arttırıcı ilaçlar veya tansiyon düşürücü ilaçlarla (ACE inhibitörleri) birlikte uygulanması ile boş ilaç verilen hastalara göre, istatiksel olarak daha belirgin şekilde yararı olduğu göze çarpmaktadır. Başka bir çalışmada da kalp yetmezliği hastalarının kullandığı digoksin gibi ilaçlar ile herhangi bir etkileşiminin bulunmadığı bildirilmektedir. Hayvan deneyleri sonuçları incelenerek kan sulandırıcı ve tansiyon düşürücü bazı ilaçlarla olası bir etkileşmeye dikkat çekilmesine karşılık, bu konuda doğrulayıcı klinik çalışma bulunmamaktadır. Sonuç olarak alıç formüllerinin kalp yetmezliği olan hastalarda ilaçlarla birlikte tedaviye destek olarak kullanılması önerilmektedir.
Kaynaklar:
Alıç Meyvesinin Fonksiyonel Gıda Olarak Değerlendirilmesi ve İnsan Sağlığı Bakımından Önemi
Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 5 (2): 01-05, 2012 ISSN: 1308-0040, E-ISSN: 2146-0132.
3.İlaç Kimyası: İlaç Etkin Maddesi Tasarımı, Sentezi, Üretimi ve Standardizasyonu Kongresi (20-22 Mart 2015)
Crataegus monogyna (Alıç)’ ın Antioxidant Aktivitesi ve Oksidatif DNA Hasarı Koruyucu Etkisi
Uşak’ta Yetişen Farklı Alıç (Crataegus spp.) Genotipi Meyvelerinin Bazı Kimyasal ve Pomolojik Karakterlerinin Belirlenmesi
Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech. 7(3): 39-44, 2017
Prof.Dr. Erdem Yeşilada İyileştiren Bitkiler Syf:105-106
