Güçlü bir iskelet ve kas sistemi vücudu zinde tutabilmek için olmazsa olmazdır. İnsanlarda yaşlanma; hareketlerde kısıtlanma, sakatlık ve ölümle sonuçlanabilen kas kütlesinde ve fonksiyonlarındaki kayıp ile karakterize edilebilir. Bu kas kütlesinde, performansında ve gücünde azalmanın birlikte olduğu geriatrik sendrom ‘Sarkopeni’ olarak adlandırılır. Dünyada kabul görmüş diğer sarkopeni tanımlarına bakacak olursak;
- Avrupa Yaşlılarda Sarkopeni Çalışma Grubun’a (EWGSOP) göre; bireyde düşük kas gücü ve düşük iskelet kas kitlesi varlığı ve düşük kas performansına sahip olmak şiddetli sarkopeni göstergesidir.
- Klinik Enteral Parenteral Nütrisyon Derneği’ne (ESPEN) göre; bireyde düşük kas kitlesi ve düşük kas varlığı sarkopeni değerlendirmesi için yeterlidir.
Sarkopeninin gelişmesinde yaşlanmaya ek olarak; kadın cinsiyeti, genç yaşlardaki kas gelişimi ve bazal kas kitlesi, beslenme bozuklukları, protein ve enerji alımındaki yetersizlik, fiziksel aktivite yetersizliği, D vitamini eksikliği ve bazı ilaçlar oynar. Hastalığın tanısında bireyin yürüme hızı, kas gücü ölçümü gibi yöntemler kullanılır. Ölçmede kullanılan parametreler aşağıdaki gibidir;
Yaşlı bireyin (>65 yaş) yürüme hızını ölçün. Yürüme hızı 4 m yürüme testinde 0.8 m / s’nin altındaysa, kas kütlesini ölçün.
4 m yürüme testinde yürüme hızının 0.8 m / s’den yüksek olması durumunda el kavrama gücü test edilmelidir. Eğer ki bu değer kadınlarda 20 kg ve erkeklerde 30 kg’dan düşük ise sarkopeni düşünülmelidir.
Sarkopeni 3 farklı Evreye Ayrılır:
1)Presarkopeni: Azalmış kas kütlesi ile karakterize edilir.
2)Sarkopeni: Azalmış kas kütlesi ile karakterize edilir. Kas gücü veya kas performansından biri azalmış durumdadır.
3)Şiddetli sarkopeni: Tüm kriterlerde; kas kütlesi, kas gücü ve kas performansındaki azalma ile karakterize edilir.
65 yaş ve üstü bireylerde sarkopeni görülme riski %14 kadar artar, 80 yaşına kadar olan süreçte ise bu oran %53’tür. Sarkopeninin mekanizması açıkça belirlenmiş olmasa bile yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite seviyesi ve egzersiz direncinin yaşa bağlı iskelet kasının kaybında etkisi olduğu görülmüştür. Bunların dışında obezite, osteoporoz, tip 2 diyabet gibi hastalıklarla ilişkisi olduğu belirlenmiştir.
Sarkopenik Obezite
Kanser, romatoid artrit ve yaşlanma gibi durumlarda yağ kütlesi korunurken ya da hatta artarken yağsız vücut kitlesi kaybolur. Böylece kişi normal kiloda gözükse bile kas kütlesinin kaybıyla birlikte kişide belirgin bir güçsüzlük görülür ve bu duruma ‘sarkopenik obezite’ adı verilir. Yaşlanma genellikle obezite, tip 2 diyabet, insülin direnci, ateroskleroz gibi kronik hastalıklarla ilişkilendirilebilir. Yapılan son çalışmalarda iflamasyonun, düşük D vitamini seviyesinin ve obezitenin sarkopeni riskini arttırdığı görülmüştür.
Sarkopeni Tedavisi
Sarkopeninin en temel tedavisi düzenli olarak egzersiz yapmaktır ve aynı zamanda egzersiz bu hastalıktan korunma sürecinde de oldukça etkilidir. Uzun yıllar yapılan egzersizler bu sürecin başlangıcını geciktirmektedir. Günlük alınan protein miktarlarında artış sağlanmalıdır ve düzenli bir beslenme programı takip edilmelidir. D vitamini eksikliği hastalığın risk etmenlerinden biri olmasından dolayı bu bireylere D vitamini takviyeleri yapılmalıdır. Gerekli durumlarda hormon replasman tedavileri uygulanabilir. Yaşlı bireylerin hayatta kalma süresini arttırmak adına bu hastalığın erken tanı ve tedavisi fazlasıyla önemlidir.
Şevval Işıklı
Kaynaklar: Cruz-Jentoft, A.J., et al., Age and Ageing, 2010. 39(4): p. 412-23. Cruz-Jentoft, A. J., Baeyens, J. P., Bauer, J. M., Boirie, Y., Cederholm, T., Landi, F., ... & Topinková, E. (2010). Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosisReport of the European Working Group on Sarcopenia in Older PeopleA. J. Cruz-Gentoft et al. Age and ageing, 39(4), 412-423. Santilli, V., Bernetti, A., Mangone, M., & Paoloni, M. (2014). Clinical definition of sarcopenia. Clinical cases in mineral and bone metabolism, 11(3), 177. Cruz-Jentoft AJ, Baeyens JP, Bauer JM, Boirie Y, Cederholm T, Landi F, Martin FC, Michel JP, Rolland Y, Schneider SM, Topinková E, Vandewoude M, Zamboni M, European Working Group on Sarcopenia in Older People. Age Ageing. 2010 Jul; 39(4):412-23.
