Hangi soruya cevap arıyorsun?
Hastalıklardan korunmada ve sağlıklı yaşlanma sürecinin devamlılığında kontrol edebileceğimiz en önemli öge beslenmedir. Hayat boyu gen-besin-çevre etkileşimi devam eder. Bunun yanında omega 3, esansiyel aminoasitler, demir, folik asit, çinko, kolin gibi nöroprotektif etkili maddelerin eksiklikleri ve beslenme ile takviye edilememesi uzun süreli etkileri ile dönüşümsüz hasarlara yol açabilir.
Kabul görmüş olan önemli bir görüş, kardiyometabolik hastalıklar gibi nörodejeneratif hastalıklarda da ihtiyacımızın üzerinde kalori alınmaması gerektiğidir. Diyette kalori kısıtlaması, başta alzheimer olmak üzere, özellikle yaşlanmaya bağlı olarak artan nörodejeneratif hastalıklara karşı koruyucu etkiye sahiptir.
Alzheimer Hastalığı
Alzheimer, demansın en yaygın türüdür. Tüm demans vakalarının %50-70’ini oluşturur. Alzheimer hastalığı (AD), dünya çapında 5 milyondan fazla Kuzey Amerikalı ve 14 milyon kişiyi etkilemektedir. Hafif-orta-ağır bellek bozukluğu ile birlikte; konuşma, karar verme işlevlerinde, dikkatte, oryantasyonda ve kişilikte bozukluklar, edinilmiş entelektüel becerilerde kayıplar ile kendini gösteren ilerleyici, fatal ve nörodejeneratif bir hastalık olarak tanımlanmaktadır. Alzheimer hastalığı, nöronların hasarı ve ölümü sonucunda kişinin yürüyüş ve yutma gibi temel bedensel işlevleri yerine getirme yeteneğini bozabilir.
Alzheimer hastalığının klinik tablosunun ileri evresinde ise; beslenmede bağımlılık, son evresinde hastalar yatağa bağımlı hale gelir. Enfeksiyonlar, beslenme bozuklukları gibi durumların neden olduğu olumsuz sonuçlar başlıca ölüm nedenlerini oluşturmaktadır.
Risk faktörlerini; yaş, cinsiyet, hipertansiyon, diyabet, dislipidemi gibi bazı kronik hastalıklar, düşük eğitim seviyesi, düşük sosyoekonomik düzey, demir, alüminyum, kurşun ve bakır gibi toksik maddelere maruz kalmak, östrojen eksikliği, beslenme yetersizlikleri, homosistein yüksekliği, vitamin b12 eksikliği, hipotiroidi, inme gibi çok sayıda risk faktörünün alzheimerın meydana gelmesinde etkisi olabileceği düşünülmektedir.
Alzheimer ve Besin Ögeleri
Yapılan çalışmalar; akdeniz diyeti, yeterli folik asit alımı, bilişsel ve fiziksel aktivitenin alzheimer hastalığına yakalanma riskini azalttığı desteklenmektedir.
Vitamin B12 eksikliği, subakut kombine dejenerasyon, multiple skleroz, depresyon, demans ve demiyelinizan miyelopati dahil nörolojik ve psikiyatrik bozukluklarla ilişkili olabileceği bulunmuştur. Hafif bilişsel bozukluk (MCI)’li yaşlı insanlarda yapılan randomize klinik bir araştırmada yüksek dozda B vitaminleri ile yapılan tedavinin, küresel beyin atrofi oranının yanı sıra atrofiyi belirgin şekilde azalttığını göstermiştir.
Diyet antioksidanlarının Alzheimer riski üzerindeki etkisi net değildir. Serum karotenoidler ve vitaminler gibi besleyici faktörlerin bilişsel düşüşü azaltabileceği ileri sürülmüştür. Ancak yeterli sayıda randomize kontrol denemelerinin olmaması nedeniyle elde edilen bilgilerin güvenilirliği azdır.
Yakın tarihli meta-analizler, düşük serum D vitamini konsantrasyonlarının yaygın Alzheimer hastalığı ve kognitif bozukluk ile ilişkili olduğunu doğrulamaktadır. Prospektif çalışmalar, yaşlı erişkinlerde düşük D vitamini konsantrasyonlarının, bilişsel düşüş riskinde artışa neden olduğunu ortaya koymuştur.
Alzheimer Hastalığında Kullanılan Tıbbi Besinler ve Diyet Yaklaşımları
Axona
Marka adı ‘Axona’ olarak bilinen, kaprilik asitin özel bir formülasyonundan oluşur.
Souvenaid
Üridin monofosfat, fosfolipid, kolin ve omega-3 yağ asitleri, vitaminler ve antioksidanlar içeriyor.
CerefolinNAC
Metilkobalamin 2 mg (vitamin B12), l- metilfolat 5.6 mg ve N- asetilsistein 600 mg içeriyor.
Akdeniz Diyeti
Antioksidandan zengin bir diyettir. Doğrudan Alzheimer hastalarına yönelik çalışma yoktur.
Ketojenik Diyet
Yayınlanmış klinik araştırmalar, artan ketonun ılımlı beslenme ketozu yoluyla, hafif-orta AD’de ve hafif kognitif bozuklukta bilişsel sonuçlar üzerinde mütevazi bir yararlı etkiye sahip olduğunu göstermiştir.
A ve D vitamini
Yapılan bir çalışmada plazma likopen ve lutein+zeaksantin seviyeleri yüksek olan 50 yaş üzerindeki bireylerde Alzheimer görülme riskinin daha az olduğunu bulmuşlardır. Pre-post çalışmaları, 25-hidroksivitamin D konsantrasyonlarındaki artış ile birlikte bilişin geliştiğini gösterdi.
C ve E vitamini
0-79 yaş arası bireyler üzerinde yapılan bir çalışmada 10 yıldan daha fazla süre C ve E vitamini desteği alan bireylerin daha iyi bilişsel fonksiyona sahip oldukları ve bilişsel anlamda 1,5 yaş daha genç oldukları saptanmıştır.
B kompleks vitaminler
Prospektif gözlemsel çalışmalar, homosistein toplam plazma konsantrasyonlarının demans ve Alzheimer riskiyle kuvvetli bir ilişki gösterdiğini, Homosistein konsantrasyonunda 5 μmol / L’lik bir artışın, Alzheimer riskini % 40 oranında arttırdığını göstermiştir.
Se
Selenyum düzeyleri ile bilişsel düşüş arasındaki ilişkiyi değerlendiren çalışmalar Se eksikliğinin bunama riskini artırabildiğini göstermektedir.
Omega 3
Bazı klinik çalışmalar DHA’nın demansı olmayan yaşlı bireylerde bilişsel düşüşü yavaşlatmada rol oynadığını göstermektedir. Hayvan çalışmaları DHA’nın Alzheimer hastalığının patolojisini iyileştirdiğini göstermiştir. Omega-3 yağ asitleri, özellikle de DHA, nöroinflamasyon ve Alzheimer da kilit rol oynamaktadır.
Bugüne kadar yapılan çalışmalar Akdeniz diyetinin en iyi koruyucu ve semptomları geciktirici diyet tedavisi olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni diyetin vitamin, mineral ve antioksidan madde içeriğinin yüksek olması gösterilebilir.
Muhammed İsmail Karagöz
Kaynakça:
Cardoso BR, Cominetti C, Cozzolino SMF. Importance and management of micronutrient deficiencies in patients with Alzheimer’s disease. Clinical interventions in aging. 2013;8:531.
Fata GL, Weber P, Mohajeri MH. Effects of vitamin E on cognitive performance during ageing and in Alzheimer’s disease. Nutrients. 2014;6(12):5453-72.
Annweiler C, Beauchet O. Vitamin D-mentia: randomized clinical trials should be the next step. Neuroepidemiology. 2011;37(3-4):249-58.
CANBOLAT E, YARDIMCI H. Alzheimer Hastalığı ve Koruyucu Besin Öğeleri. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2016;6(2):139-45.
Cunnane SC, Courchesne‐Loyer A, St‐Pierre V, Vandenberghe C, Pierotti T, Fortier M, et al. Can ketones compensate for deteriorating brain glucose uptake during aging? Implications for the risk and treatment of Alzheimer’s disease. Annals of the New York Academy of Sciences. 2016;1367(1):12-20.
Thaipisuttikul P, Galvin JE. Use of medical foods and nutritional approaches in the treatment of Alzheimer’s disease. Clin Pract (Lond). 2012;9(2):199-209.
Douaud G, Refsum H, de Jager CA, Jacoby R, Nichols TE, Smith SM, et al. Preventing Alzheimer’s disease-related gray matter atrophy by B-vitamin treatment. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2013;110(23):9523-8.
Komurcu HF, Kilic N, Demirbilek ME, Akin KO. Plasma levels of vitamin B12, epidermal growth factor and tumor necrosis factor alpha in patients with alzheimer dementia. International Journal of Research in Medical Sciences. 2016;4(3):734-8
Iso-Markku P, Waller K, Kujala UM, Kaprio J. Physical activity and dementia: long-term follow-up study of adult twins. Annals of medicine. 2015;47(2):81-7.
