Doğanın Şifası Kekik ve Koronavirüs

Thymus Vulgaris (Kekik)

Bu yazımızda ülkemizde şifalı bitki olarak yaygın kullanım alanına sahip olan Kekik (Thymus vulgaris) bitkisini ele alacağız. Fitoterapide geniş kullanım alanı bulan kekik Türkiye’de yaygın olarak yetişmektedir. Mutfaklarda yemekleri süsleyen kekik bitkisinin baharat olarak kullanımının yanında; çayı, yağı, suyu, çiçekleri ve yaprakları şifa amacıyla kullanılmaktadır. Kekik; uçucu yağlar, timol,  karvakrol ve rosmanirik asit denilen maddeleri içermektedir.  Kekiğin Türkiye’de bulunan çeşitlerinde timol ve karvakrol yüksek oranlardadır. İzmir Bilye Kekiği, İstanbul Kekiği ve Mercanköşk ve Zahter bunlardan bazılarıdır.

Türkiye’deki kekiklerde bu oranlar uçucu yağ %2-7, timol ve karvakrol ise %85’ e kadar çıkan yüksek oranlardadır.

Kekik türleri arasında en çok bilinenler:

Origanum onites L. (İzmir kekiği, Bilyalı kekik),
Origanum vulgare L. (İstanbul kekiği, Kara kekik),
Origanum majorana L. (Mercanköşk, Beyaz kekik),
Thymbra spicata L. (Zahter, Karabaş kekik).

Geleneksel Tıp ve Farmakopelerde Kekiğin Kullanımı

• Kekik; dispepsi, gastrit gibi gastrointestinal rahatsızlıklarda oral olarak kullanılmaktadır.
• Bronşit ve soğuk algınlığı ile ilişkili akciğer kökenli öksürükler için kullanımı onaylanmıştır.
• Üst solumun yolu enfeksiyonları (ÜSYE), alt solumun yolu enfeksiyonları (ASYE) ve bununla ilişkili öksürüklerde oral ve gargara olarak  kullanılmaktadır.
• Ağız-diş rahatsızlıklarında veya hijyeninde antiseptik ya da antibakteriyel gargara olarak kullanımı mümkündür.
• İnhale şeklinde uçucu yağının, solumun yolu enfeksiyonları için kullanılması uygundur.

Kekiğin Sağlığa Faydaları

• Kuvvetli mikrop öldürücü ve antiviraldir.
• Hastalıklara karşı direnci artırır, bağışıklık sistemini güçlendirir. 
•  Besin değeri çok yüksektir; içeriğinde pek çok faydalı vitamin ve mineral bulundurur.
• Sedatif, antiseptik ve antipiretik özellikleri vardır.
• Menstruasyon ve ilişkili krampları kontrol etmeye yardımcı olur.
• Kan şekerini düzenler ve idrar söktürücü özelliği bulunur.
• Antioksidan etki gösterir.
• Yaşlanmayı geciktirir, dermatit tedavisinde yardımcıdır.
• Kalp sağlığını korur.
• Spazmolitik, antitussif, ekspektoran, sekretuvar, antifungal ve antibakteriyel aktivitesi deneysel olarak da kanıtlanmıştır.
• Kansere karşı koruyuculuğu vardır.
• A vitamini açısından zengin olduğundan, göz sağlığına iyi gelir.
• Kekik yağı cilt sağlığına ve baş ağrılarına iyi gelir.
• Tıbbi tavsiye dışında hamilelik veya emzirme döneminde kullanılması önerilmez. Fakat, Herba Thymi (Thymus türlerinin kurutulmuş yaprakları ve çiçekli tepeleridir)  yaygın olarak kullanılmaktadır ve  herhangi bir güvenlik sorunu ile karşılaşılmamıştır.

Kekik Çayı Nasıl Demlenir?

• Genel olarak,  2 kısım kurutulmuş bitki organı + 100 kısım su yani %2 oranı  kullanılır.
• Bir yemek kaşığı kurutulmuş Herba Thymi bitkisi üzerine, bir bardak kaynar su (yaklaşık 150 ml) ilave edilir.
• Demliğin/bardağın ağzı kapatılır ve demlenmesi için 5-10 dakika kadar bekletilir.
• Daha sonra süzülür ve tüketime hazır hale gelir.
• Şekersiz tüketilmelidir.
• Kontaminasyondan kaçınmak için, her seferinde taze hazırlanması önerilir.

Sıvı ekstresi (DER 1: 1): Tek doz: 1-2 ml, günde 3-4 kez kullanılır.

Kuru ekstresi (DER 6-10: 1): Tek doz 75-200 mg, günde 3 kez kullanılır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bitki Banyosu Nedir?

• Tam banyo için yaklaşık 2-3 litre su, 300 gram bitki ile kaynatılarak, çay gibi 5-10 dakika demlenir ve süzülerek banyo suyuna katılır.
• Romatizma ağrılarına iyi gelir.

Kekik ve Koronavirüs

Kekik türleri üzerinde yapılan incelemelerde bulunan fenolik bileşiklerin antioksidan ve antiviral özellikleri üzerinde  çalışılmıştır. Çalışma sonucunda; bileşiklerin  güçlü antioksidan ve antiviral aktivite gösterdiği tespit edilmiştir.

Origanum uçucu yağı ile saf karvakrol (>%98) bileşiğinin insan MNV virüsüne karşı antiviral aktivitesinin araştırıldığı çalışma sonucunda, kekik yağı ve ana bileşeni olan karvakrolün MNV virüsüne karşı antiviral özellik gösterdiği ve karvakrolün gıda ve yüzeyler için doğal bir dezenfektan olabileceği kanıtlanmıştır.

Zahter bitkisinin fenolik madde içeriği, antioksidan kapasite ve biyolojik aktivitesinin araştırıldığı bir çalışmada; zahter bitkisinde sekiz farklı fenolik madde tespit edilmiş, zahter ekstrelerinin güçlü antimikrobiyal
aktivite gösterdiği ve kuvvetli antioksidan kapasiteye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Zahter uçucu yağının HSV-2’ye karşı antiviral aktivitesinin araştırıldığı
bir diğer çalışmada ise, zahter uçucu yağının minimum konsantrasyonda bile güçlü antiviral etki gösterdiği ve bu etkinin zahter uçucu yağındaki karvakrol, simol, gama-terpinen ve timol gibi bileşenlerden kaynaklanmış olabileceği belirtilmiştir.

Sonuç

Akciğer kökenli öksürükler ve üst solunum yolu enfeksiyonlarındaki koruyucu etkisi kanıtlanmış, enfeksiyona neden olan virüslerin ve bakterilerin replikasyonunu baskıladığı ile ilgili bilimsel çalışmaların olduğu, bundan başka sağlığa birçok faydasının olduğu gösterilmiş; doğanın bize sunduğu böylesine şifalı bir bitkiyi özelllikle pandemi döneminde mutfağımızdan eksik etmemeliyiz.

KAYNAKÇA

Benli M, Yiğit N. Ülkemizde Yaygın Kullanımı Olan Kekik (Thymus vulgaris) Bitkisinin Antimikrobiyal Aktivitesi. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi, 2005, Cilt: 03 Sayı: 08 Sayfa: 1-8.

Şekeroğlu N, Gezici S. Koronavirüs Pandemisi ve Türkiye’nin Bazı Şifalı Bitkileri. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences , Anatolian Clinic the Journal of Medical Science, 2020, 163-182.

Üstü Y, Uğurlu M. Kekiğin Tıbbi Kullanımı. Ankara Med J, 2018;(2):242-5.