Hangi soruya cevap arıyorsun?
Birçok sağlıklı gıda marketlerinde gezdiğimizde reyonlarda rastladığımız kilo kaybı sağlayacağı iddia edilen birsürü besin desteğini görmüşüzdür. ”Yağ Yakıcılar”, ”Diyet çayı”, ”Metabolizma hızlandırıcı”, ”Yağlanmayı engelleyici” yada vücuttaki yağlardan kurtardıklarını öne süren diğer ifadeli ambalajlara sahip olabilirler. Kişiler bu destekleri kullanmak ister çünkü bu ürünler kolaylıkla ulaşılabilir, reçetesiz satılabilen diyet ya da egzersiz yapmaktan daha kolay çözümler sunar ve etkili oldukları yanılgısına düşürür. 2002’de yapılan bir telefon anketine göre erişkinlerin %15’i bir kereliğine de olsa zayıflama desteği kullanmıştır ve bu alışkanlık en çok 18-34 yaşındaki kadınlarda mevcuttur.
| Besin Takviyesi | Zayıtlatma İddiası | Zayıflatma Gerçekleri | Yan etkileri |
| Efedra/Ma Huang | Metabolizmayı hızlandırır, yağ yakar. | Ağırlık kaybı üzerinde çok az etkisi bulunur. | GİS, psikatrik ve kardiyovasküler komplikasyonlar, kalp krizi ve felç riski FDA’nın bu ürünleri yasaklamasına neden olmuştur. |
| Kafein | Metabolizmayı hızlandırır, yağ yakar. | Yağ kaybı üzerine kesin sonucu yoktur. | Baş dönmesi, baş ağrısı, bulantı, bağımlılık |
| Krom | Yağ kütlesini azaltır, yağsız vücut kütlesini artırır. | Yağsız vücut kütlesi üzerine etkisi belirsizdir, yağ kaybı üzerine etkisi yoktur. | Yüksek dozlarda rapor edilmiş 2 böbrek yetmezliği vakası |
| Çözünebilir posa | Doygunluk hissini arttırır, iştahı azaltır. | Doygunluğğu arttırır, şeker ve lipit seviyelerini düzeltir, yağ kaybı üzerine bir etkisi yoktur. | Yüksek dozlarda mikronütrient kaybına neden olabilir, abdominal rahatsızlık |
| Çitosan | Yağ emilimini azaltır. | Yağ kaybı üzerine bir etkisi yoktur. | Bazı GİS semptomlar rapor edilmiştir. |
| Pirüvat | Karbonhidrat oksidasyonunu hızlandırır. | Diyet ve egzersizle beraber kilo kaybı üzerine çok az etkilidir. | Rapor edilmemiştir. |
| Diyet çayları | Kalori emilimini engeller. | Yağ kaybı üzerine bir etkisi yoktur. | Güçlü laksatif etki, diyare, kusma, laksatif bağımlılık, rapor edilmiş 4 ölüm |
| Hidroksisitrik asit | Yağ depolanmasını engeller, iştahı baskılar. | Yağ kaybı üzerine bir etkisi yoktur. | Rapor edilmemiş |
| Yeşil çay | Metabolizma hızını artırır. | Yağ kaybı üzerine bir etkisi yoktur. | Rapor edilmemiş |
Tablo: Ağırlık Kaybı Sağladığını Öne Süren Besin Takviyeleri
Efedra/Ma Huang
Efedrin, iştahı azaltabilen, metabolik hızı artırabilen ve yağ hücrelerinden yağın mobilizasyonunu sağlayabilen bir santral sinir sistemi uyarıcısıdır.
Ma Huang/ Efedra iddia edildiği gibi zayıflama mucizesi gerçekleştirmez. Efedrin enerji tüketimini artırmaktadır ancak biri efedrin diğeri plasebo alan 2 gruptan oluşan ve düşük kalorili diyet yapan 2 grup arasında ağırlık kaybı açısından küçük farklılıklar saptanmıştır (ayda yaklaşık 900 gram). Uzun süreli çalışmalar yoktur. Enerji arttırıcı olarak efedra alan kişilerde hızla tolerans gelişir, bu nedenle aynı etkiyi alabilmek için daha yüksek doza ihtiyaç duyulur. Bu kişilerde efedra almayı bıraktıktan sonra iştah daha da artabilir, enerji düşebilir bazı insanlarda geçici depresyon bile görülebilir.
Kafein
Çoğu erişkin bireyde günde 100 ile 300 mg kafein (1 ile 3 fincan kahveye eşittir.) zararlı değildir. Günde 300 mg’dan fazla kafein tüketimi, kalp ritmini ve kan basıncını yükseltebilir, gastrik distrese uykusuzluğa, sinirlilik haline ve kas seğirmelerine neden olur. Günde 500 mg’dan fazla kafein, ileri derecede anksiyete, çarpıntı paronaya hatta ölüme sebep olabilir. Kafein, bağımlılık yapıcıdır ve insanlar tüketmeyi bıraktığında yoksunluk semptomları yaşar.
Ağırlık kaybı için besin desteği olarak kullanılan kafeine olan ilginin temelinde kafeinin, termojenik ve yağ-metabolize edici etkileri bulunmaktadır. 1 fincan kahvedeki kafein miktarı (100 mg civarı) kısa bir zaman için dinlenme metabolizma hızında %3-4 yükselme yapabilir ve daha yüksek dozlarla metabolik cevap daha da artar. Dayanıklılık sporcularında yapılan çalışmalar, egzersziden 1 saat önce kafein tüketildiğinde çalışan kasların daha fazla yağ yaktığını göstermektedir. Bu etkilerin ağırlık yönetimi için faydalı olup olmadığı tartışmalıdır.
Bir çalışmada, yiyeceklerle kafein almanın, eskiden obez olan kişilerde diyete bağlı termojenezi iyileştirdiği saptanmıştır. Çalışmanın yazarları, günlük enerji tüketiminin 75-110 kcal artmasının bile vücut ağırlığının normale getirebileceğini belirtmiştir. Ancak başka bir çalışmaya göre, 6 ay boyunca günde 200 mg kafein alan obez bireyler, plasebo alanlara kıyasşa daha fazla ağırlık kaybetmemiştir.
Krom
Krom, normal insülin fonksiyonu, karbonhidrat ve lipit metabolizması için az miktarda ihtiyaç duyulan bir mineraldir. Krom eksikliği, nörolojik rahatsızlıklara ve kan glukozu, insülin, kolesterol ve trigliseritlerde artışa neden olabilir. Ama böyle bir olaya nadiren rastlanır ve insanlar beslenmeyle bol miktarda krom alabilirler.
Kromun obeziteye etkisiyle ilgili yapılan çalışmalarda, bu ürünün obezlerde ağırlık kaybını arttırdığı saptanmamıştır. Ağırlık kontrolü ürünlerinde genellikle Ma Huang ve kola cevizi gibi uyarıcılarla kombine edilir.
Posa
Posalı besinler, barsaklardan geçerken su absorbe ettiği ve tokluk hissi oluşturduğu için kullanılır. Kolesterolün azalmasını ve daha iyi bir glisemik kontrol olmasını da sağlamaktadır. Posanın kilo kaybına neden olduğuna dair geçerli bir kanıt olmasa da, bir çalışmada, 4 ayda yaklaşık 2 kg ağırlık kaybına ve enerji alımında az miktarda düşüşe neden olduğu saptanmıştır. Bu etkiler, besinlerdeki posanın yada içeceklere eklenen viskoz posanın tüketimi ile ortaya çıkabilir.
Dİyet Çayları
Dİyet çayları olarak bilinen çeşitli çaylar sindirim kanalından geçerek yemeklerin geçişini hızlandırarak ve bu şekilde kalorileri emilmesini engelleyerek ağırlık kaybını sağladığı iddia edilmektedir. Bu çaylar genellikle sinameki, aloe, karahindiba, ravent kökü, cascara ve hint yağı gibi bitkisel kökenli laksatifler içerir. Bunlar genellikle güçlü laksatiflerdir ve diyare, bulantı, kusma, karın krampları, bayılma ve -rapor edilmiş 4 vaka- ölüme neden olabilirler.
KAYNAKÇA
ALPHAN, Emel, Hastalıklarda Beslenme Tedavisi(2019).
