Son yıllarda hastalıkların ve sağlık risklerinin artması, yaşam kalitesini arttırma ve sağlıklı bir yaşam şeklini benimseme isteği, hastalık ve sağlık risklerine karşı sağlıklı beslenme bilincinin gelişmesi gibi nedenler bireyler için tüketilen besinlerin doyuruculuğunun yanı sıra besin değerlerinin sağlık açısından önemini ön plana çıkarmaktadır.
Bilim ve teknolojideki gelişmelerin beraberinde getirdiği sağlıkla ilişkili yeni ingrediyentlerin keşfedilmesi, insanların sağlık harcamalarını azaltmak ve yaşam kalitesini arttırmak istemesi fonksiyonel gıda sektörünün gelişmesine etken olmuştur.
Fonksiyonel gıdalar, vücudun temel besin öğeleri gereksinimini karşılamanın yanı sıra insan fizyolojisi ve metabolik fonksiyonları üzerinde ilave faydalar sağlayan, böylelikle hastalıklardan korunmada ve daha sağlıklı bir yaşama ulaşmada katkı sağlayan gıdalar veya gıda bileşenleridir.
Keten tohumu bu açıdan incelendiğinde, α-linolenik asit ve iyi kaliteli protein bakımından zengin olmasının yanı sıra, flavonoid, lignan ve fenolik asitler gibi fitokimyasalların da doğal kaynağı durumundadır.
Keten (Linum usitatissimum), 30-100 cm boyunda, mavi çiçekli ve tek yıllık bir kültür bitkisidir. Keten, Mısırlılardan beri tarımı yapılan ve çok değişik amaçlarla kullanılan bir bitkidir. Tohumları, 4-6 mm uzunlukta, yumurta biçiminde, yassı, parlak, kırmızımtırak esmer renkli, kokusuz, yağlı ve lezzetlidir.
Keten tohumu lifi, guar gam, yulaf gamı ve diğer viskoz liflere benzer şekilde serum kolestrolünü düşürmekte ve kan glukoz düzeyini artırmamaktadır. Çözünür lif, ince bağırsak içeriğinin viskozitesini artırarak ve karbonhidratların absorpsiyonu ile sindirimi geciktirerek glisemik indeksi azaltmaktadır.
Keten tohumunun suda çözünebilir lifleri kan glukoz düzeyini sabit tutmaya yardımcı olabilmektedir.
Keten tohumu proteininin trigliserid konsantrasyonunda azalma sağladığı ve keten tohumunun hipotrigliseridemik etkiye sahip olduğu belirlenmiştir.
Buna ilaveten keten tohumu serum ürik asit miktarında belirgin bir düşüşe sebep olduğu görülmüştür.
Keten tohumu proteini kan glukozunu iki farklı yolla etkileyebilmektedir; (i) insulin salgısını teşvik ederek glisemik indekste azalmaya neden olabilir, (ii) polisakkaritlerle interaksiyona girerek gıdaların glisemik indeksinde etkili olabilir. Keten tohumu proteinlerinin antifungal özelliğe sahip oldukları da belirlenmiştir. Bu nedenle bazı gıda sistemlerinde küf gelişimini engellemek amacıyla kullanım olanağına sahiptirler .
Keten tohumunun tümör gelişimi ve mastiti düşürücü etkisi bulunmaktadır.
Keten tohumunun biyoaktif fonksiyonlardan antioksidant, antimikrobiyal ve anti-kanser etkiler yapısında bulunan fenolik asitlerden kaynaklanmaktadır. Ayrıca fenolik ve fitik asitler hipokolestrolemik etkiye sahip olduğu gibi meme ve kolon kanser riskinde de azalmaya neden olmaktadırlar.
Keten tohumu A ve E vitaminlerini içerir.
Keten Tohumunun Zararları
Keten tohumunun olası negatif etkisi yüksek miktardaki çoklu doymamış yağ asidi miktarı ile ilgilidir. Çok sayıdaki çift bağlar bu yağ asitlerini oksidasyon ve serbest yağ asidi oluşumuna uygun hale getirmektedir. Bu nedenle, uzun süre diyetle alınan yüksek miktarda keten tohumu oksidatif stresi artırabilir ve antioksidan bileşiklerin azalmasına neden olabilir.
Keten tohumunda bulunan fitik asit çinko ve kalsiyum gibi pozitif yüklü minerallere bağlanarak bu minerallerin yetersizliğine neden olabilmekte ve kemik gelişimini etkileyebilmektedir.
Keten tohumunun diyetle fazla miktarda alınması B6 vitamini eksikliğine neden olmaktadır. Keten tohumufazla miktarda alındığında toksik olabilecek bir bileşik (siyanojenik glukosidlerin (HCN) üretimine neden olabilir. Fazla miktarlarda pişirilmemiş keten tohumu kullanımı (>10 yemek kaşığı/gün) yetişkinler için potansiyel olarak toksik kabul edilir.
Kaynakça
İşleroğlu H., Yıldırım Z., Yıldırım M., 2005, Fonksiyonel Bir Gıda Olarak Keten Tohumu, GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 2005, 22 (2), 23-30
Berner, L. A. and O’Donnell, J. A., 1998. Functional Foods And Health Claims Legislation: Applications To Dairy Foods. International Dairy Journal, 8, 355-362.
Korthals, M. 2002. The Struggle Over Functional Foods: Justice And The Social Meaning Of Functional Foods. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, 15, 315-324.
Mazza, G. 1998. Flaxseed Products For Disease Prevention. In: Functional Foods, Biochemical and Processing Aspects, Lancaster, Pennsylvania: Technomic Publishing Company, 91-127.
Oomah, B. D. and Mazza, G. 1997. Effect Of Dehulling On Chemical Composition And Physical Properties Of Flaxseed. Lebensm.-Wiss.u-Techol., 30, 135-140.
Klotzabach-Shimomura, K., 2001. Functional Foods: The Role of Physiologically Active Compounds in Relation to Disease. Topics in Chinical Nutrition, Mar,
Bhathena, J. S., Ali, A., Mohamed, A. I., Hansen, C. T., and Velasquez, M. T., 2002. Differential Effects Of Dietary Flaxseed Protein And Soy Protein On Plasma Triglyceride And Uric Acid Levels Ġn Animal Models” Journal of Nutritional Biochemistry, 13, 684-689.
Borgmeyer, J. R., Smith, C. E. and Huynh. O. K., 1992. Isolation and Characterization Of A 25 Kda Antifungal Protein From Flaxseed. Biochemical and Biophysical Research Com. 187, 480-487.
Dabrosin, C., Chen, J., Wang, L., and Thompson, L. U., 2002. Flaxseed Inhibits Metastasis And Decreases Extracellular Vascular Endothelial Growth Factor Ġn Human Breast Cancer Xenografts. Cancer Letters 185,31–37
Wiesenfeld, P. W., Babu, U. S., Collins, T. F. X., Sprando, R., O’Donnell, M. W., Flynn, T. J., Black, T., Olejnik, N. 2003. Flaxseed Increased Α-Linolenic And Eicosapentaenoic Acid And Decreased Arachidonic Acid Ġn Serum And Tissues Of Rat Dams And Offspring. Food and Chemical Toxicology, 41, 841- 855.
Javouhey-Donzel, A., Guenot, L., Maupoll, V., Rochette, L., and Rocquelin, G., 1993. Rat Vitamin E Status And Heart Lipid Peroxidation: Effect Of Dietary ΑLinolenic Acid And Marine N-3 Fatty Acids. Lipids, 28, 651-655.
