Polikistik over (yumurtalık) sendromu, üreme çağındaki kadınlarda görülen endokrin bir bozukluktur. Artan androjen seviyesi, menstrual düzensizlik veya birinde ya da her iki overde de oluşan küçük kistlerle karakterize kompleks bir hastalıktır. PKOS’lu kadınlarda android tip obezite sıkça görülmektedir, tanı alan zayıf vakaların ise %70’inde android yağ dağılımı gözlenmektedir. Yağ dokusunun anormal dağılımı ile hiperinsülinemi, glikoz toleransında bozukluk, diabetes mellitus ve androjen yapım hızında artış gelişmektedir.
Üreme çağındaki kadınlarda görülme sıklığı %10’lara ulaşmakta, adölesanlarda ise %8 civarındadır. Overlerin polikistik görüntüsü erken yaşlarda görülebilirken, bazı vakalarda polikistik görünümün doğuştan var olduğu ileri sürülmektedir. Bu durum hastalığın genetik temelli olabileceğini ortaya koymaktadır.
Yüksek BKI, insülin seviyesi yüksek seyreden kızlarda ve çocukluk çağı obezitesi PKOS için bir risk faktörü oluşturabilmektedir.
PKOS’un tedavisinde belirli bir tedavi yöntemi yoktur. Uygulanacak tedavinin amacı hastalığa eşlik eden ve ilerleyen dönemlerde karşılaşılabilecek sağlık sorunlarını en aza indirmek olmalıdır. Hastalar, beslenme ve egzersiz ile iyileştirmeye yönelik desteklenmelidir.
Pkos’ta Beslenme Tedavisi Nasıl Olmalıdır?
Beslenmede ana odak noktası diyetin makrobesin ögesi kompozisyonudur. Düşük glisemik indeks ve yüke sahip besinler, yüksek protein, düşük karbonhidrat ile tekli doymamış yağ asidince(MUFA) zengin bir beslenme programı insülin direnci ve obezitenin önüne geçebilmektedir.
Karbonhidratın türü ve miktarı tokluk kan glikozunu ve insülin yanıtını etkilemektedir. Glisemik indeksi (GI) yüksek karbonhidratları azaltarak, GI düşük karbonhidratlara yer verilebilir. Diyette glisemik indeksi düşük besinlerin tercih edilmesi insülin direnci, postprandiyal hiperglisemi, trigliserid seviyelerinin azaltılması ve HDL kolesterolün arttırılmasında rol oynamaktadır.
Yüksek protein içerikli bir diyet, tokluk sağlarken insülin duyarlılığını arttırarak endokrin fonksiyonların düzelmesine katkı sağlamaktadır.
Diyette omega-3 gibi çoklu doymamış yağ asitlerinin alımının artışı ile insülin direncini azaltarak, kontrolsüz insülin salınımını engellemektedir. Bu durum androjen salınımında azalmasına da katkı sağlanmaktadır. Günlük alınan enerjinin %2’sinden fazlasının trans yağ asitlerinden gelmesi durumunda ovülasyon infertilitesi riski arttığından trans yağ alımından kaçınılmalıdır.
Polikistik PKOS’un tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar vitamin ve minerallerin emilimini etkilemektedir. Hormon tedavisinde kullanılan ilaçlar başta B12 vitamini olmak üzere riboflavin, niasin, B6 vitamini, C vitamini, folik asit, magnezyum, çinko ve selenyum emilim bozuklukları görülmektedir. Metformin grubu ilaçlar ise, B12 vitamini, folik asit ve koenzim Q10 emilim bozukluklarının görülmesine neden olmaktadır.
PKOS azalmış antioksidan seviyeleri ile ilişkili tutulan oksidatif bir durum olarak kabul edilmektedir. Oksidatif stres ve inflamasyon, inflamatuar yükü artıran hiperandrojenizmi tetiklemekte, yumurtanın kalitesini etkilemektedir. Oksidatif stresi azaltmak için antioksidan vitamin ve minerallerce zengin meyve ve sebzelerin tüketiminin arttırılması, ağırlık kaybının sağlanması, düzenli fiziksel aktivite, sigara içilmemeli, alkol tüketimi azaltılarak yeterli süre uyku alışkanlığı kazanılmalıdır.
Kaynakça
-Lord JM, Flight IH, Norman RJ. Metformin in polycystic ovary syndrome: systematic review and meta-analysis. BMJ 2003;327:951– 953.
-Lim SS, Davies MJ, Norman RJ, Moran LJ. Overweight, obesity and central obesity in women with polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Hum Reprod Update 2012;18:618 –637.
-Gambineri A, Patton L, Altieri P, et al. Polycystic ovary syndrome is a risk factor for type 2 diabetes: results from a long-term prospective study. Diabetes. 2012;61(9):2369-2374.
- Asemi Z, Esmaillzadeh A. DASH diet, insulin resistance, and serum hs-CRP in polycystic ovary syndrome: a randomized controlled clinical trial. Horm Metab Res. 2015;47(3):232-238.
-Gibson-Helm M, Teede H, Dunaif A, Dokras A. Delayed diagnosis and a lack of information associated with dissatisfaction in women with polycystic ovary syndrome. J Clin Endocrinol Metab. 2017;102(2):604-612.3.
