Pirpirim, temizlik otu, soğukluk ve can otu olarak da adlandırılır. Etli ve hafif ekşimsi yapraklarıyla saplarının uca yakın taze kısımlarından pirinçli ve kıymalı yemeği yapılmaktadır . Portulacaceae familyasına ait olup, Dünya Sağlık Örgütü tarafından en çok kullanılan şifalı bitkilerden biri olarak listelenmiş ve “küresel her derde deva ilaç” terimi verilmiştir. Bitkinin sapları ve yaprakları ıspanak benzeri hafif asidik ve tuzlu tadı ile lezzetlidir. Yaygın olarak Akdeniz, orta Avrupa ve Asya ülkelerinde yeşillik olarak kullanılmaktadır . Çinlilerin “uzun yaşam için sebze” olarak adlandırdıkları semizotu, sadece yaygın olarak yenilebilen bir bitki değil aynı zamanda hipoglisemi (kan şekerinin olması gerekenden daha düşük olması) için geleneksel bir Çin bitkisel ilacı olarak adlandırılmaktadır . Hafif buğulu minik yaprakları olan sarı çiçekli yabani semizotunun ülkemizde altı cinsi bulunmaktadır. Taze olarak kullanıldığı gibi İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da kurutulmaktadır. Çiğ olarak salatalarda, sapları turşu yapımında, tohumları çekilip una katılarak kullanılmaktadır .

Semizotunun Sağlık Açısından Önemi

     Günümüzde insan beslenmesinin ötesinde sağlık üzerinde çok yönlü faydalar sağlayan fonksiyonel gıdaların tüketimine ilişkin bilincin artması ve beraberinde bitkisel ağırlıklı beslenmeye verilen önem her geçen gün artmaktadır. Özellikle yeşil bitkiler önemli bir mineral, vitamin ve lif kaynağı olmalarının yanı sıra düşük enerji içerikleri nedeniyle de tercih edilmektedir.

    Semizotu kalp damar hastalıklarını önlemesinin yanı sıra beyin gelişimine katkı sağladığı, hastalıklara direnç, çocuk doğum ağırlığı gibi pek çok olumlu etki sağlayan, linolenik asit ve linoleik asit gibi doymamış esansiyel yağ asitlerince zengin bir sebzedir.
   

    Semizotu, salata ve sebze olarak dünyanın her yerinde tüketilmektedir. Kanlı dizanteri, egzama, yılancık, yılan ve böcek sokmalarında bitkisel ilaç olarak faydasının görüldüğü bildirilmektedir. Pakistan’da da astımda, ülserde, ishalde, dizanteride ve hemoroidde, Arabistan’da ise, ateş düşürücü, kas gevşetici, antiseptik, antispazmodik, idrar söktürücü ve kurt düşürücü olarak kullanılmaktadır.

    Semizotunun içerdiği bazı kimyasal bileşikler besin değeri taşımamakla beraber kanser, kalp damar hastalıkları, diyabet, yüksek tansiyon ve ülser gibi bazı hastalıkların önlenmesinde rol oynayabilmektedir. Bu bileşikler arasında flavanoidler, fenolik asitler, tiyoller, indoller, lignanlar, stilbenler, glukozinolatlar ve organik kükürtlü bileşikler sayılabilir.

    Son yıllarda Omega-3 yağ asitlerinin metabolizması hakkında pek çok araştırma yapılmıştır. Böylece semizotunun yeşil sebze olarak kullanılan bitkiler arasında en fazla Omega-3 yağ asidi içeren bitki olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle, semizotunun içermiş olduğu Omega-3 yağ asidi bitkinin beslenme bakımından değerini önemli ölçüde arttırmıştır. Sağlıklı büyüme ve gelişme için gerekli olan çoklu doymamış yağ asitlerinden özellikle Omega-3 yağ asitlerinin, gut hastalığı, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, baş ağrısı, artrit diğer enflamasyon ve otoimmun hastalıklardan korunmada önemli etkisinin olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, kanseri önleyici antioksidanların bol miktarda bulunduğu semizotunun bol idrar söktürdüğü, kanı, üre ve benzeri pisliklerinden temizlediği, içerdiği yüksek oranlı lifiyle peklik (kabızlık) çekenlere iyi geldiği, sinir krizleri ve beyin yorgunluğunu geçirdiği, böbrekteki kum ve taşı döktüğü bildiriliyor.

    Haricen uygulamalarında ise yanık tedavisinde, kulak ağrısında, böcek sokmalarında, kızarıklıklarda, deri enfeksiyonlarında, egzema, sivilcelerin iyileşmesinde, antibakterial, antifungal, yaraların tedavisinde yardımcı olduğu bildirilmiştir. Bitkinin genellikle taze yapraklarından elde edilen püre veya suyunun kas gevşetici, spazm giderici ve içeriğindeki omega-3 yağ asidinden dolayı da kalbi koruyucu bir etkiye sahip olduğu bildirilmektedir. Ayrıca semizotunun şeker hastalığı tedavisinde pozitif bir etkiye sahip olduğunu ve bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği bilinmektedir.

Fatma Şap

Kaynakça:
*Tunçgenç, Ş., & Tunçgenç, M. (2008). Giritli Türklerin mutfağından ot ve sebze yemekleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
*Lim, Y. Y., & Quah, E. P. L. (2007). Antioxidant properties of different cultivars of Portulaca oleracea. Food Chemistry, 103, 734-740.
*Erkan, N. (2012). Antioxidant activity and phenolic compounds of fractions from Portulaca oleracea L. Food Chemistry, 133, 775-781.
*Gu, J. F., Zheng, Z. Y., Yuan, J. R., Zhao, B. J., Wang, C. F., Zhang, L., Xu, Q.Y., Yin, G.W., Feng, L., & Jia, X. B. (2015). Comparison on hypoglycemic and antioxidant activities of the fresh and dried Portulaca oleracea L. in insulin-resistant HepG2 cells and streptozotocin-induced C57BL/6J diabetic mice. Journal of Ethnopharmacology, 161, 214-223.
*İnaltong, T. (2015). Türkiye'nin otları. http://www.turkish-cuisine.org/print.php?id=188&link=http://www.turkish-cuisine.org/ingredients-7/ingredients-used-in-turkish-cuisine-66/wild-greens-and-herbs-188.html (Erişim Tarihi: 05.05.2015).
Leskanich, C. O., Noble R. C., 1997. Manupulation Of the n-3 Polyunsaturated Fatty Acid Composition of Eggs and Meat.Worlds Poultry Science, s: 53.
*Palaniswamy, U.R., McAvoy, J.R., Bible, B.B., 2001, Stage of Harvest and Polyunsaturated Essential Fatty Acid Concentrations in Purslane (Portulaca oleraceae L.) Leaves. J. Agric. Food Chem. 49: 3490-3493.
*Kaşkar, Ç., 2009. İzmir ve Çevresindeki Semizotu (Portulaca oleracea L.) Genotiplerinin Bazı Morfolojik Özellikleri ve Moleküler Karakterizasyonu. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
*Akdeniz, P. Z., 2007. Semizotunda (Portulaca oleracea L.) Farklı Saklama Koşullarının Kalite ve Besin İçeriği Üzerine Etkileri. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
*Simopoulos, A.P., 2004, Omega-3 Fatty Acids and Antioxidants in Edible Wild Plants. Biology Research, 37: 263-277.

*Anonim, 2011. http://sifalibitkiler.us; http://bitkilerindili.blogcu.com
*Dweek, A. C., 2001. Purslane (Portulaca oleracea) the global panacea, Personal Care Magazine 2, 4, p. 7-15.
*Leung, A.Y. and Foster, S., 1996. “Encyclopedia of Common Natural Ingredients used in food, drugs and cosmetics”. 2nd. edition. John Wiley 1996 ISBN No. 0-471-50826-8.
*Habtemariam, S., Harvey A.L., Waterman P.G., 1993. “The muscle relaxant propert ies of Portulaca oleracea are associated with high concentrations of potassium ions”. J .Ethnopharmacol. 1993 Dec; 40 (3), pp. 195-200.
*Liu L., Howe, P., Zhou, Y.F., Xu, Z.Q., Hocart, C., Zhan, R., 2000. “Fatty acids and beta-carotene in australian purslane (Portulaca oleracea) varieties”. J. Chromatogr A. 2000 Sep 29; 893 (1), pp. 07-13.
*Gao1, D., Li, Q., Fan, Y., 2010. “Hypoglycemic effects and mechanisms of Portulaca oleracea L. in alloxan-induced diabetic rats”. Journal of Medicinal Plants Research Vol. 4 (19), pp. 1996-2003.