Hayatımızın bir anında, bir süre içinde bulunduğumuz duygulanıma duygudurum (mood) deriz ve bu durum çeşitli etkenlere bağlı olarak dalgalanmalar gösterir. Eğer dalgalanmalar aşırı ve uzun seyrederse bunun kişide artık duygulanım bozukluğu oluşturduğunu söyleyebiliriz.

     Duygulanım bozukluklarından biri olan depresyon da, çevresel değişikliklere uygun olmayan tepkiler gösterme, iç yaşamında sürekli çelişkiler içinde olma durumu olarak tanımlanır.

     Depresyon oldukça sık görülen bir duygudurum bozukluğu olup,küresel hastalık yükünde de oldukça önemli bir yere sahiptir. DSÖ verilerine göre depresyon dünyada 350 milyondan fazla kişiyi etkilemektedir.

     Besinler ve duygu durumu arasındaki ilişki karmaşıktır. Depresyonun birçok etmeni bulunur fakat tüm bunların yanı sıra diyet kalitesinin kötü olması da depresyon için önemli bir risk faktörü olmakla birlikte duygudurumu da bireylerin besin seçimini etkilemektedir.

     Stresli zamanlarda aşırı yemek yemek yaygın bir reaksiyondur. Stres azaltan yiyecekler (comfort food)  terimi olumsuz duygularımızı giderdiğine ve olumlu duyguları artırdığına inandığımız geleneksel yiyecekleri ifade eder.Bunlar genelde karbonhidrat oranı yüksek ve kolay hazırlanabilen besinlerdir.

Depresyon ve Beslenme İlişkisi

• Beyindeki serotonin seviyesi, (Karbonhidrattan zengin bir öğünden sonra beyinde serotonin salınımı artar bu artış ise karbonhidrat alımını baskılayarak ters etki oluşturur.)
• Omega 3,
• Antioksidan besinler,
• N3 yağ asitleri,
• B12, Folik asit ve Folat seviyesi,
• Kalsiyum ve yoğurt tüketimi,
• Su tüketimi ,
• Çinko, Krom, Demir, Selenyum,  
• C vitamini, (Antistres vitamin olarak bilinir ve çok güçlü bir antidepresan olan amitriptilin ile eşit etkiye sahip olduğu gösterilmiştir.)
• D vitamini,  (D vitamini desteğinin kesinliği yoktur.)
• Kolesterol seviyesi,
• Bağırsak hormonları; ruh halimize, duygudurumumuz üzerine antidepresan etkili veya yardımcı besinsel faktörlerdir.

Depresyon Tedavi Yaklaşımı

Depresyon tedavi yaklaşımı 3 türdür, bunlar; psikoterapi, ilaç tedavisi ve beslenme tedavisidir. Depresyon ilaç tedavisinde heterosiklik anti depresif ilaçlar ve maoi türevi ilaçlar kullanılmaktadır. Antidepresif ilaçların birçok da yan etkisi bulunmaktadır.

Trisiklik antidepresan kullanımında iştah artışı, karbonhidrat yeme isteğinde artışa bağlı vücut ağırlığında artış meydana gelir. Vücut ağırlık kazanım derecesi kullanılan ilaca ve doza göre değişir.

Maoi tedavisinde de vücut ağırlığı artışı sıklıkla görülür,kullanılan ajan türüne göre farklılık gösterir.   (en çok transilsipramin, en az fenelzin) Kan glukoz seviyesinde düşüşlere de sebep olur. Maoı türevi ilaç kullananlarda dopamin ve tiramin etkisinin artmasıyla beraber hipertansiyon ve birçok sağlık sorununa yol açmaktadır. Bu nedenle bu tedavide tiraminden fakir diyet yapmaları önerilir.

Depresyon ve Beslenme Tedavisi İlkeleri

• Beyniniz yeterli yakıt alamazsa yiyecek bulmak için sizi uyandırır. Bu da düzenli uykuyu zorlaştırır. Optimum enerji alımı önemlidir.
• Sık sık ve az olacak şekilde yüksek şeker içermeyen karbonhidrat kaynaklarından yeteri kadar tüketimi önerilir.
• Egzersiz, antidepresan etki gösterir. Düzenli egzersiz yapılmalıdır.
• Günde 1.5 2 litre su içilmesi önerilir.
• Konstipasyon sorununa karşılık posa alımı artırılmalıdır.
• Omega 3 kaynağı için haftada 2 porsiyon balık tüketilmelidir. Özellikle yağlı balık tüketimi önemlidir.(somon, uskumru, sardalya, alabalık)
• Yemeklerinizde zeytinyağı kullanılmalı, trans yağ içeren besinler tüketilmemelidir. (İşlenmiş et, hazır yemek ve paketli gıdalar)
• Çok alkol alımı dehidratasyona ve B vitamini eksikliğine yol açabilir, sınırlandırılmalıdır.
• Kafein, etkileri yitirildiğinde düşük duygudurumuna sebep olabilir. Kahve, enerji içeceği, çay, kola, çikolata sınırlandırılmalıdır.
• İhtiyacınız olan vitamin ve minerali almak için günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir.
• Balık yağı ve folik asit takviyesi depresyon tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır. Folat takviyesi depresyon semptomlarını azaltmaktadır fakat folat tedavisinin dozu ve süresi hakkında kesin yargılar yoktur.

Yazar: Esra Özyolcu

Kaynakça:

Bellikci Koyu, E. Büyüktuncer Demirel, Z.(2015), Depresyon ve D Vitamini, Bes. Diy. Derg. 2015:43(1)160-165

Çiftci, H. Yıldız, E. Mercanlıgil, S.(2007),Depresyon ve Beslenme Tedavisi,Turkiye Klinikleri J Med Sci 2008, 28

www.bda.uk.com/foodfacts/Depression and Diet

Özenoğlu, A.(2017),Duygudurum ve Beslenme İlişkisi, ACU Sağlık Bil Derg 2018; 9(4):357-365

www.bda.uk.com/foodfacts/Food Mood 

Çakmur, H.Güneş, Ü.B.(2018), Poliklinik Başvurularında Obezite ve Depresyon İlişkisinin İncelenmesi,Türk Aile Hek Derg 2018; 22 (2): 58-65