Hangi soruya cevap arıyorsun?
Glutatyon Nedir?
Hücresel yaşamda sürekliliğin devam etmesi biyokimyasal tepkimelerin bir denge içinde olmasına bağlıdır. Bu dengeyi bozacak şekilde ortaya çıkan serbest radikaller hücre hasarını meydana getirip oksidatif stresin oluşmasına yol açarlar. Oluşturulabilecek oksidatif stresi ortadan kaldırmak için serbest radikalleri temizleyebilen ve hücre hasarını engelleyebilen maddeler olan antioksidanlar en etkili silahtır. Vücudumuzda doğal yollardan üretilen, sağlıklı kalmak ve hastalıklardan korunmak için gerek duyulan en önemli antioksidanlardan birisi glutatyondur. Glutatyon; üç tane aminoasitten (sistein, glisin, glutamik asit) oluşan oksidatif stresin azaltılmasında, zararlı olan toksik maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasında, bağışıklık sisteminin ve redoks dengesinin korunmasında etkili suda çözünür bir tripeptittir.
Glutatyon İşlevi Nedir?
Glutatyonun birincil işlevlerinden biri hücresel detoksifikasyonu sağlamaktır. Pek çok hastalığın oluşumuna neden olan ve hücre hasarına yol açan serbest radikaller tarafından uyarılan, oksidatif stresi önleyen bir antioksidandır. Hücre içinde sisteinin depolanmasında, taşınmasında ve bazı enzimlerin reaksiyonlarında rol oynamaktadır. Yapılan çalışma ve araştırmalar doğrultusunda glutatyonun, karaciğer hastalıklarında, kanser hastalıklarının teşhisi ve buna bağlı olarak kanserojenlerin uzaklaştırılmasında ve detoksifikasyonunda önemli bir yere sahiptir. Egzersiz sırasında kas yorgunluğunu etkileyen reaktif oksijen türlerinin üretimini arttığı ve oksidatif stresin de kas yorgunluğuna katkısı olduğu belirlenen çalışmalar mevcuttur. Enerji kaynağı olarak diyetin antioksidan ve yorgunluk giderici takviyeleri içermesi sporcuların kas performansını arttırmasına katkı sağlamaktadır. Aynı zamanda anti-melanojenik özelliğe sahip olan glutatyonun, son zamanlarda popüler olarak cilt aydınlatma işlemlerinde de uygulanmaktadır.
Glutatyonun Vücuda Nasıl Alınır?
Yapılan araştırmalara göre bazı hastalık ve farklı uygulamalara göre GSH’nin intravenöz, oral yolla, dilaltı, inhalasyon ve transdermal dahil olmak üzere çeşitli yollardan uygulanmasının yapılabildiği bildirilmiştir.
Glutatyonun Eksikliği Sonucu Görülen Hastalıklar Nelerdir?
Glutatyon sentezi vücutta yaşlanmaya bağlı olarak azalmaktadır. Azalmış GSH seviyeleri artmış oksidatif hasar ile ilişkilendirilmektedir. GSH sentezinin bir parçası olan sistein, çoğunlukla hız sınırlayıcı bir substrat görevi görmektedir. Değişen homeostasa ve açlık durumuna bağlı olarak GSH seviyeleri tükenebilir. Tükenen GSH seviyeleri; bozulmuş bağışıklık fonksiyonu, diyabet, kanser, kronik ve yaşa bağlı hastalıklar, Parkinson ve Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklar ve şizofreni gibi psikiyatrik bozukluklarla ilişkilendirilmektedir.
Glutatyon Düzeylerini Artıran Besinler ve Destekler Nelerdir?
Karaciğerde glutatyon sentezinin artırılmasını sağlayan gıdalar arasında kükürtten zengin olan sarımsak, soğan, brassica grubu sebzeler (brokoli, lahanagiller, su teresi, karnabahar, brüksel lahanası) yer almaktadır. Sülfür içeriği yüksek gıda alımının, endojen GSH seviyelerini arttırmak için iyi bir örnektir. Fazla sistein ve metiyonin vücutta GSH şeklinde depolanabilir veya metabolize edilerek atılır.
Diyet Proteini
Protein sindiriminin bozulmuş olması güvenilir glutatyon seviyelerinin sağlanmasında sınırlayıcı bir faktör olabilmektedir. Mide mukozasında enzim yetmezliğinden kaynaklanan hidroklorik asit üretiminin eksikliği veya azalması, düşük glutatyon seviyeleri ve buna bağlı olarak bozulmuş glutatyon aktivitesi değerlendirilmelidir. Glutatyonun öncüleri ve temelini amino asitler oluşturduğundan, diyet proteini alımı, glutatyonu sentezlemek için çizilecek amino asit havuzunu etkileyebilir. Bireylerin günlük gereksinimlerinde protein takviyesi gereken durumlarda sistein içeriği yüksek olan peynir altı suyu proteini (whey protein) tercih edilmelidir.
Omega-3 Yağ Asitleri
Omega-3 yağ asidi takviyesinin öğrenme yeteneğini geliştirme, kısa ve uzun süreli belleği geliştirme ve oksidatif stres seviyelerini azaltma üzerinde koruyucu etkileri mevcuttur. Depresyon gelişme riski olan yaşlı yetişkinlerde yapılan çalışmalarda omega-3 takviyesinin GSH seviyelerine olumlu bir katkı sağlayarak düşük depresif belirtilere yol açtığı gözlenmiştir.
B Grubu Vitaminleri
Glutatyonun indirgenmiş formuna dönüştürülmesinde koenzim olarak riboflavin(B2 vitamini) kullanılmaktadır. Riboflavin eksikliğinin glutatyon düzeylerini olumsuz etkilediği ve homosistein üretiminin riboflavin gerektirdiğine dair göstergeler mevcuttur. Biyokimyasal açıdan pantotenik asitin (B5 vitamini) ATP üretimindeki rolü glutatyon sentezini desteklemeye yardımcı olabilir. B12 vitamini anti-enflamatuar özelliğe sahip suda çözünür bir vitamindir. Vitamin B12 nöronal dejenerasyonu hafiflettiği bildirilmektedir. Folat metabolizmasına katılan ve böylece nükleotid sentezinde hayati bir rol oynayan bir koenzimin de kaynağıdır. B12 eksikliği düşük glutatyon seviyeleri ile ilişkilendirilmektedir. Folat, vitamin B6 ve vitamin B12, biotin içeren karaciğer, mercimek, ıspanak, kuşkonmaz, avokado, maydanoz, pancar, börülce tüketilmesi önerilebilir.
C Vitamini
Serbest radikalleri temizlemekte görevi olan C Vitamini, GSH ile biyokimyasal olarak iç içe geçmiş durumdadır. GSH aktif olarak oksitlenmiş dehidroaskorbatı askorbata geri dönüşümünü sağlar. GSH eksikliğine dolaylı olarak düşük doku askorbat seviyelerinin eşlik ettiği gözlemlenmiştir. Kırmızıbiber, kivi, yeşil dolmalık biber, portakal, çilek, brokoli, maydanoz, ananas, brüksel lahanası, karnabahar, mango, limon, greyfurt, bezelye ve domates gibi besinler C vitaminince zengindir.
E Vitamini
GSH seviyelerini doğrudan etkileyen ve beyni serbest radikal hasarından koruyan E vitamini, anti-inflamatuar özellik gösteren yağda çözünen bir vitamindir. Güçlü antioksidan özelliğine sahip olan E vitamini oksidatif strese karşı da koruyucu bir vitamindir. Buğday tohum yağları, ay çekirdeği, badem, ayçiçek yağı, fındık, fıstık ezmesi, yer fıstığı, mısır yağı, brokoli, soya yağı, kivi, mango ve ıspanak gibi besinler E vitamini kaynaklarıdır.
Selenyum
Memelilerde eser bir element olan selenyumun, oksidatif hasarı önlemede önemli bir rolü vardır. Farklı bir formu olan selenoproteinler, GSH’ın oksitlenmesinde rol alan glutatyon peroksidazın antioksidanı ve kofaktörü olarak rol oynamaktadır. Yetişkinlerde önerilen günlük selenyum alımı günde 50 ila 70 μg arasındadır.
Yazar: Gizem Alışır
Kaynakça
Karabulut, H., & Gülay, M. Ş. (2016). Serbest Radikaller. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4 (1), 50-59.
Minich, D. M., & Brown, B. I. (2019). A Review of Dietary (Phyto)Nutrients for Glutathione Support. nutrients , 11 (9), 2-20.
Liu, Y., Hyde, A. S., Simpson, M. A., & Barycki, J. J. (2014). Emerging Regulatory Paradigms in Glutathione Metabolism. Advances in Cancer Research, 122, 69-101.
Temel, Y., Bozkuş, T., Karagözoğlu, Y., & Çiftçi, M. (2017). Glutatyon Redüktaz (GR) Enziminin Japon Bıldırcın (Coturnix coturnix japanica) Eritrositlerinden Saflaştırılması ve Karakterizasyonu. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7 (3), 143-150.
Bansal, A., & Simon, M. C. (2018). Glutathione metabolism in cancer progression and treatment resistance. Journal Of Cell Biology , 217 (7), 2291–2298.
Huang, S.-W., Hsu, Y.-J., Lee, M.-C., Li, H.-S., Yeo, P. C., Lim, A. L., et al. (2018). In Vitro and In Vivo Functional Characterization of Essence of Chicken as An Ergogenic Aid. Nutrients , 10 (12), 1-22.
Sonthalia, S., Jha, A. K., Lallas, A., Jain, G., & Jakhar, D. (2018). Glutathione for skin lightening: a regnant myth or evidence-based verity? Dermatology Practical & Conceptual, 8 (1), 15-21.
Gould, R. L., & Pazdro, R. (2019). Impact of Supplementary Amino Acids Micronutrients, and Overall Diet on Glutathione Homeostasis. Nutrients , 11 (5), 1-21.
Sinha, R., Sinha, I., Calcagnotto, A., Trushin, N., Haley, J. S., Schell, T. D., et al. (2019). Oral supplementation with liposomal glutathione elevates body stores of glutathione and markers of immune function. European Journal of Clinical Nutrition , 72 (1), 105-111.
Rodrigues, C., & Percival, S. S. (2019). Immunomodulatory Effects of Glutathione, Garlic Derivatives, and Hydrogen Sulfide. Nutrients, 11 (2).
Ignowski, M. E., Winter, D. A., Duval, D. N., Fleming, M. H., Wallace, M. T., Manning, M. E., et al. (2018). The cysteine-rich whey protein supplement, Immunocal®, preserves brain glutathione and improves cognitive, motor, and histopathological indices of traumatic brain injury in a mouse model of controlled cortical impact. HHS Public Access , 328-341.
Moshiri, M., Hosseiniyan, S. M., Moallem, S. A., Hadizadeh, F., Jafarian, A. H., Ghadiri, A., et al. (2018). The effects of vitamin B12 on the brain damages caused by methamphetamine in mice. Iranian Journal Of Basic Medical Sciences, 21 (4), 434-438.
Herbet, M., Izdebska, M., Chmiel, I. P., Grzyw, M. G., Chomicka, D. N., Pawłowski, K., et al. (2018). α-Tocopherol Ameliorates Redox Equilibrium and Reduces Inflammatory Response Caused by Chronic Variable Stress. BioMed Research International , 2-22.
Guillin, O. M., Vindry, C., Ohlmann, T., & Chavatte, L. (2019). Selenium, Selenoproteins and Viral Infection. Nutrients , 11 (9).
