Hipokrat’tan beri ünlü aforizma ilan edilen “gıdalar tıptır ve tıp da yiyeceklerdir” sözü, diyetin sağlık için anahtar olduğuna işarettir. Son birkaç yılda “ideal” diyet; düşük riskli beslenme bozukluğundan aşırı beslenmeye indüklenen veya geliştirilmiş hastalıklardan birini korumaya yönelik bir diyete geçtiği belirlenmiştir. Bu bağlamda, Akdeniz diyetlerinin ve vegan-vejetaryen diyetlerinin yeniden keşfi, özellikle kardiyovasküler hastalıklar, metabolik sendrom ve kansere karşı koruma sağladıkları için artan bir ilgi topladı.
Vegan-Vejetaryen Beslenme Nedir?
Günümüzde vejetaryen beslenme/vejetaryenlik genel olarak; kümes hayvanları, kırmızı etler ve balık gibi hayvan ürünlerinin kullanılmamasıdır. Vegan beslenme/veganlık ise et ve süt ürünleri de dahil hayvan kaynaklı yumurta ve bal gibi besinleri de reddeder.
Lakto-ovo-vejetaryen: Lakto sütü, ovo ise yumurtayı anlatır ve bu kişiler bitkisel kaynaklı beslenmelerine yumurta ve süt ürünlerini ekleyerek beslenirler ama diyetlerinde et, balık ve kümes hayvanları yoktur.
Lakto vejetaryen: Et, balık, kümes hayvanları ve yumurta tüketmezler, diyetlerinde sadece hayvansal kaynak olarak süt vardır.
Semi vejetaryenlik: Genel bir vejetaryen yeme modelidir. Sadece et, balık ve kümes hayvanlarını bazen tüketirler.
Araştırmalar ve Önemi
Vegan-vejetaryen diyetleri ile ilgili olarak, 2009 yılında Amerikan Diyetisyenleri Derneği (ADA), “vegan ve vejetaryen diyetler de dahil olmak üzere, uygun şekilde planlanmış bu diyetlerin sağlıklı, beslenme açısından yeterli olduğunu ve sağlık sorunlarının önlenmesi ve tedavisi için yararlar sağlayabileceğini” belirtmiştir. Bu tür diyetler, zengin ülkelerde zengin bir ülkeye ve yüksek gelir düzeyine sahip olmak ve yoksul ülkelerde yoksullukla yüzleşmek gibi farklı anlamlar taşıyan daha zengin ve daha fakir ülkelere sahiptir.
Öte yandan vegan diyette olumlu sağlık sonuçlarına atfedilse de bu kısıtlayıcı diyet modelinin bütünlüğü ile ilgili endişeler devam etmektedir. Bazı kesimlerde vejetaryenin ve özellikle vegan diyetinin protein, kalsiyum, demir ve B-12 vitamini gibi önemli besin maddeleri açısından eksik olduğu algısı vardır.
Öneriler.
- Vücuda hayvansal kaynaklardan alınmayan vitaminler için sebzelerden takviye yapılmalı.
- Günlük meyve tüketimine dikkat edilmeli.
- Günlük kuru baklagil , soya gibi bitkisel ve et yerine geçen alternatifler tüketilmeli.
- Yağ alımınıza her zaman dikkat edilmeli.
- Badem sütü, hindistan cevizi sütü, pirinç sütü kullanılabilir. D vitamini açısından güneş ışığı alımı önemlidir
Merve Uzun
Kaynakça:
Baysal A. Yüz Soruya Yüz Yanıtla Sağlıklı Beslenme, Hatiboğlu Yayınları, Ankara, 2. Baskı, 2013
