Gut Hastalığında Beslenme Nasıl Olmalıdır ?

    Gut, hiperürisemi ve monosodyum ürat kristallerinin eklem içi ve etrafında birikmesi sonucu ortaya çıkan akut ve tekrarlayan artrit ataklarıyla karakterize metabolik bir hastalıktır. Kristaller eklemlerde inflamasyona neden olurlar ya da eklem çevresi yumuşak dokulara yerleşerek non-inflamatuar yapılar (tofüs) oluştururlar. Gut hastalığı erkeklerde kadınlara oranla 4-9 kat daha yaygındır. Kadınlarda ise postmenapozal dönemde sıklığı artar.

    Hastalık temel olarak ürik asit yapımının artmasına veya atılımının azalmasına bağlıdır. En sık görülen hiperürisemi mekanizması ise atılım azlığıdır. Gut için birçok risk faktörü vardır. Bunlar; genetik faktörler, erkek cinsiyet, ileri yaş, diyet, hipertansiyon, böbrek yetmezliği, kilo fazlalığı, ilaçlar, metabolik sendrom, koroner arter hastalığı, organ nakli ve organ naklinde kullanılan ilaçlardır.

    Gut atakları genellikle gece, aniden başlar; şiddetli ağrı ( özellikle ayak baş parmağı ekleminde) ile birlikte eklemlerde kızarıklık, şişlik, ısı artışı gözlenir; ateş 39,4 ˚C’ e çıkabilir. Gut olmadan görülen asemptomatik hiperürisemi hastalık değildir ve genellikle tedavi gerektirmez.

Asemptomatik hiperürisemiden sonra gelişen gutun klinik spektrumu temel olarak 3 döneme ayrılır:

a) Akut gut artriti: Çoğunlukla bir eklemde akut olarak (<24 saat) ortaya çıkar, şiddetli ağrı, kızarıklık, şişlik, hareket zorluğu görülür. Bu artrit, tedavi edilmese dahi birkaç gün-hafta içerisinde kendiliğinden geriler.

b) İnterkritikal dönem: Gut atakları arasındaki asemptomatik dönemdir. Bu dönem, aylar hatta yıllar sürebilir. Ancak tedavisiz hastalarda ataklar daha sık, daha uzun ve daha şiddetli olma eğiliminde olur.

c) Kronik Tofüslü Gut: Tofüs, ürat kristallerinin dokularda birikimine denir. Bu birikim, eklem çevresindeki dokularda, kemik üzerinde veya kulak sayvanında oluşabilir. Eğer etkili bir tedavi sağlanamazsa ciddi komplikasyon olan gut nefropatisi gözlenebilir.

Gut Hastalığında Tıbbi Beslenme Tedavinin Amacı;

• Hastalığın komplikasyonlarının önlenmesi ve azaltılması,
• Alevlenme sıklığının azaltılması,
• Medikal tedaviye ek yarar sağlanması,
• Tedavide kullanılan ilaçların daha düşük dozlarda alınarak yan etkilerinin önlenmesini sağlanmasıdır.

Diyet Tedavisi

    Hipokrat’ın tanımlamasıyla “yürütemeyen hastalık”, ortaçağda ise aşın beslenme ve alkol alımı ile ilgisinin fark edilmesiyle “kralların hastalığı” olarak ifade edilirdi. Batı tarzı yaşamaya başlayan bazı toplumlarda obezite ile birlikte; genellikle bitkisel besinlerle beslenen bu insanların diyetlerindeki kırmızı et, doymuş yağ, süt ve süt ürünleri ile yüksek karbonhidratla beslenmeleriyle gut insidansı artmıştır. Obezite hem ürat oluşumunu artırmakta hem de böbreklerden ürat atılımını azaltmaktadır.

    Yaşam tarzının değiştirilmesi; gut atakları ve komplikasyonlardan korur, eşlik eden diğer hastalıkları ve prematüre ölümleri önler. Pürin bir aminoasit türevi olup bazı hayvansal kaynaklı besinlerde ve belirli bazı sebzelerde yüksek düzeyde bulunur. Gut hastalığında pürinin orta düzeyde sınırlandırıldığı diyetler önerilmektedir.

Yüksek Pürin İçerikli Besinler 100 gramında 100-1000 mg pürin içerirler. Bu besinler gut hastalarının diyetlerinden çıkarılmalıdır.

Orta Pürin İçerikli Besinler 100 gramında 9-100 mg pürin içerirler. Bu gruptan günde sadece 1 porsiyon tüketilmelidir. ( et grubu için 60 g, sebzeler için 120 g)

Düşük Pürin İçerikli Besinler pürin içeriği göz ardı edilebilecek kadar az olan besinlerdir ve bu besinleri gut hastaları serbest olarak tüketebilir.

Gut ve Kiraz

    Küçük gruplar ile yapılan çalışmalarda kiraz tüketiminin sağlıklı bireylerde ürik asit seviyesini düşürdüğü bulunmuştur. 663 gut hastası ile yapılan bir çalışmada kiraz tüketen gut hastalarının tüketmeyenlere göre %35 gut ataklarının azaldığı, kiraz tüketimi allapurinol ile birleştirildiğinde%75 daha az görüldüğü saptanmıştır.

Genel Öneriler

• Günlük egzersiz yapılmalı,
• Obezite gut riskini 2 kat artırır. Bu yüzden ağırlık kaybedilmeli (ideal BKİ hedef olmalı),
• Pürin içeriği yüksek besinler tüketilmemeli,
• Orta pürin içerikli besinlerden günde sadece 1 porsiyon tüketilmeli,
• Kırmızı et tüketimi azaltılmalı,
• Az yağlı süt ve süt ürünleri tercih edilmeli,
• Alkol tüketimi sınırlandırılmalı (özellikle bira ve likör serum ürat düzeyini yükseltir),
• Meşrubat tüketimi sınırlandırılmalı
• Kahve serum ürat düzeyini düşürücü etki yapar.
• Vitamin C suplemantasyonu serum ürat düzeyini düşürür.

Hülya Dorul

Kaynakça

Alphan TE ve ark. Hastalıklarda Beslenme Tedavisi: Hatipoğlu Yayınevi: 2014.

Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü  Erişkin Bazı Metabolizma Hastalıkları (Tiroid, Osteoporoz, Gut) Ve Çölyak Hastalığı Kontrol Programı 2018-2021, Ankara, 2017.

Zhang Y, Neogi T, Chen C,et al. Cherry Consumption and the Risk of Recurrent Gout Attacks Arthritis Rheum. 2012 December ; 64(12): 4004–4011. doi:10.1002/art.34677.