Yeni Bir Yöntem : Bebek Liderliğinde Ek Besine Geçiş Yöntemi

    Yaşamın her döneminde beslenme önemlidir. Bebeklik dönemi büyümenin en hızlı olduğu dönemdir ve beslenme bu dönemde ayrı bir önem taşımaktadır.Yaşama sağlıklı başlangıç olan doğumdan iki yaşın sonuna kadar devam eden bu en kritik dönem çocuklarda büyüme-gelişmenin en hızlı olduğu dönemdir (1).

    Yeni doğan bir bebeğin sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişmesinde yeterli ve dengeli beslenmenin payı büyüktür(2). Yeni doğanın gelişimini destekleyecek özelliklere sahip olan anne sütü besin değeri bakımından tüm yapay besinlerden üstündür (3). Anne sütü biyoyararlılığı çok yüksek olan besleyici temiz , ekonomik ve bebeğin beslenmesi için her an hazır olarak bulunur. Besleyici yönünün yanında içerdiği immün faktörler ile bebeğe doğal bir bağışıklık kazandırır (4). Bu nedenlere dayanarak Dünya Sağlık Örgütü ilk 6 ay sadece anne sütünü önermektedir (5).Bununla birlikte, ilk altı aydan sonra anne sütü ile birlikte uygun ve yeterli ek besine başlamak gerekmektedir (6)

    Bu dönemden sonra bebeklerin gereksinmelerini anne sütü tek başına karşılayamadığı için bebeklerin beslenme programlarına tamamlayıcı besinler eklenmelidir. Anne sütünün dışındaki yiyecek ve içeceklerin anne sütü ile birlikte verildiği sürece tamamlayıcı beslenme adı verilmektedir. Değişik tat , lezzet ve yapıda besinlerle tanıştığı bu dönem bebeğin sağlığı açısından önemli bir dönemdir. Önemli olan zamanında, yeterli, güvenilir ve uygun besinlerle bebeği tanıştırmaktır. Bu ek besinlerin büyümekte olan çocuğun gereksinim duyduğu enerji ve diğer besin öğelerini karşılamalı , hijyenik olarak hazırlanmalı , uygun koşullarda saklanmalı ve çocuğun iştah durumuna göre  verilmesi gerekmektedir (7).

    Tamamlayıcı gıdalara başlarken iki yöntem bulunmaktadır.Bunlardan birisi geleneksel yöntem olarak bilinen bakım verenin bebeği kaşıkla beslemesidir. Diğeri ise bebek liderliğindeki ek gıdaya geçiş(BLB) olarak isimlendirilir. Bu bebek liderliğindeki ek gıdaya geçiş, bebeklere tamamlayıcı besinleri tanıtmak için alternatif bir yöntemdir (8).

    Bebek liderliğinde ek gıdaya geçiş insanın doğasında içgüdüsel olarak bulunan yemek yeme ve karnını doyurma becerisini yaşamın ilk aylarında aşılamaktadır.Bebeklerde her canlı gibi karnını doyurma içgüdüsüne sahip, eline yiyecek bir şey verildiğinde yenilebilir bir şey olduğunu fark edince ağızlarına götürmeyi önce çiğneyip sonra yutabilmeyi öğrenip daha sonra kendini beslemeyi öğrenmektedirler (9).

    Bebek liderliğindeki ek gıdaya geçiş; bebek için önemli olan geçiş döneminde bebeğin de bu geçiş dönemine eşlik ettiği, kendi beslenme sürecine dahil olduğu bir geçiştir (10).Bebeğin süreci en baştan yönetmesine ve kontrol etmesine izin verilen bir ek gıdaya geçiş dönemidir. Böylece katı gıdaların tanıtımı sırasında anne-babalar çocuklarını besleyecekleri yiyeceklerin seçiminde karar verirken bebeğin ne kadar yiyeceğini ve ne hızda yiyeceğini bebek kendisi karar verir (11).Bu şekilde beslenmesine yönlendirilen bebek gelişimsel olarak kendisini besleyebilen  yani yiyeceğini tutup çiğneme ve yutma işlemlerini yapan bir bebek haline gelmiş olmaktadır (12).BLB ile ilgili yapılan ilk araştırma beş bebeğin kendi kendine yemesi sağlanarak yapılan çok küçük ve gözlemsel bir çalışmaydı.Yayına çıkmamış bu küçük çalışma bebeklerin kendi kendini beslemek için gerekli motor becerilerine sahip olduğunu göstermiştir. Bu sonuçtan yola çıkarak araştırmacılar bebeğin ebeveyni tarafından kaşıkla beslenmektense kendi becerilerini kullanarak beslenmesinin daha doğru olduğunu ortaya koymuştur.(13)

PARMAK BESİN NEDİR ?

    2000’li yıllarda Dr. Gill Rapley’in  baş­latmış olduğu ‘Baby-led weaning’- ‘Bırakın çocuklar kendi beslensin’ yaklaşımı mama sandalyesinde otu­rabilen, besinleri yakalayabilen ve çiğnemek için besinleri ağzına götürebilen çocuklarda, püreyle bes­lenmek yerine çocuğun kendisinin seçebileceği “fin­ger foods” denilen, parmaklarıyla kavrayabilecekleri besinlerle beslenmesini sağlayan besinlerdir (14).Aynı zamanda bu parmak besinler bebeklerin duruş ve oral motor gelişimi sağlandıktan sonra verilmelidir (15).Bu şekilde bebekler kendileri istedikleri zaman istedikleri miktarda ve istedikleri yiyecekleri tüketmiş olmaktadır. Rapley bu sebeplerle ailelere kaşıkla beslemeyi önermemektedir (1).

BEBEK LİDERLİĞİNDEKİ EK GIDAYA GEÇİŞ AVANTAJLARI

    Bebek liderliğinde ek gıdaya geçişin bir çok avantajları söz konusudur.Bunlardan bazıları ; açlık ve yemek yeme bağlantısını kendi sağlayan bebeğin enerji regülasyonunu kendi sağladığı için ilerleyen dönemde düşük obezite riski, daha iyi diyet kalitesi, ebeveynin yemek yedirme kaygısında azalma ,bebeklerin daha erken geniş tat ve doku seçenekleri ile tanışması ve gelişmiş motor becerileri bu avantajlar arasında gösterilebilir (16).

BEBEK LİDERLİĞİNDEKİ EK GIDAYA GEÇİŞ DEZAVANTAJLARI

    Tamamlayıcı beslenmede alternatif bir yaklaşım olan bu ek gıdaya geçiş yöntemi hakkında birkaç endişe duyulan konu ortaya atılmıştır.Bunlar ; bebeklerde demir eksikliği , boğulma ve büyüme geriliği riskidir. Yeterli demir alımının sağlanması için demir içeren gıdaların 6 aylıkken verilmeye başlanması önemlidir. Aynı zamanda boğulma risklerini önlemek için bebeği yiyecek ile baş başa bırakmamak ve gözlemlemek gereklidir (16).

NE ZAMAN BU YÖNTEME GEÇİŞ YAPABİLİRİM?

    Uygulama bebeğin bağımsız olarak oturup yiyecekleri toplamak ve ağzına getirme kabiliyetine sahip olduğu aylarda başlar ve bu yaklaşık altıncı aydır (8).

Elif İrem Umuç

KAYNAKÇA:

1. Brown A, Lee M, A descriptive study investigating the use and nature of baby-led weaning in a UK sample of mothers , Matern Child Nutr ,2011;7 ;34-47.
2. Arlotti JP, Catrell BH, Curtin JJ et.all , Breast feeding among low-income women with and without peer support , Journal Of Community Health Nursing, 1998; 15(3);163-168.
3. Eker A , Yurdakul M , Annelerin bebek beslenmesi ve emzirmeye ilişkin bilgi ve uygulamaları , STED , 2006; 15(9);158-163.
4. Alp H , Çocuklarda anne sütü ile beslenme süresi ve ilişkili faktörler , Güncel Pediatri Dergisi ,2009 ;7;45-52.
5. Infant and young child feeding. A tool for assessing national practices, policies and programmes . WHO ,2003.
6. Complementary feding report of the global consultation. Summary of guiding principles. WHO Geneva, 2001.
7. Köksal G , Özel HG , Bebek Beslenmesi. Klasmat Matbaacılık ,1, Ankara,2008.
8. Rapley G , Murkett T , Baby-Led Weaning: Helping your child love good food. London, UK: Vermilion; 2008.
9. acceptance of a novel dietary fla­vour compound ,Clin Nutr 2010; 29 ;141-148
10. Tenekecioğlu E , Tezcan NA , Şakar ZA , Yılmaz K ve ark. Bebek liderliğinde beslenme. Pupa Yayınları , 4 , İstanbul , 2016.
11. Rapley G , Baby-led weaning: transitioning to solid foods at the baby’s own pace , Community Pract ,2011;84(6);21.
12. Rapley G , Baby-led weaning: transitioning to solid foods at the baby’s own pace , Community Pract ,2011;84(6);22.
13. Arden MD , Abbott RL , Experiences of baby-led weaning: trust, control and renegotiation , Maternal and Child Nutrition , 2015;11 ;829-844 .
14. Brown A , Lee MD , Early influences on child satiety-responsiveness: the role of weaning style , Pediatric obesity ,2015; 10; 57-58.
15. Alvisi P , Brusa S , Alboresi S , Amarri S et al. Recommendations on complementary feeding for healthy, full-term infants , Italian Journal of Pediatrics , 2015; 41(36) ;1-9.
16. Daniels et al , Baby-Led Introduction to SolidS (BLISS) study: a randomised controlled trial of a baby-led approach to complementary feding , BMC Pediatrics, 2015; 15(179) ; 2-13.