Konstipasyon (kabızlık) ve Beslenme Önerileri

     Konstipasyon, diğer adıyla kabızlık, yaşam kalitenizi çok etkileyecek konuların başında geliyor. Konstipasyon genellikle hastanın bağırsak fonksiyonlarında anormallikler hissetmesidir ve az sayıda dışkılamayla birlikte hastalar alt karın bölgesinde rahatsızlık, gerginlik, ve şişkinlik tarif ederler, her şeyden önce kabızlık bir hastalık değil, kişiden kişiye değişen, farklı şekillerde yorumlanan, subjektif bir semptomdur.

    Konstipasyon genel olarak haftada 2 yada daha az dışkılama olarak tanımlansa da bu durum tek başına kriter olmamalıdır. Hastaların çoğunun bağırsak hareketleri normal olmasına rağmen kendilerini kabız olarak tanımlarlar. Çünkü hastalar dışkılama da zorlanma veya tam dışkılayamayınca bunu konstipasyon zannederler. Konstipasyonun tanımlanmasında bir standart oluşturabilmek için ilk olarak 1989 yılında oluşturulan bir uzlaşı kurulu tarafından Roma I kriterleri kabul edilmiş daha sonra 1998’de revize edilerek Roma II kriterleri tanımlanmıştır. Son yıllarda ise Roma II kriterleri daha da geliştirilerek Roma III tanı kriterleri oluşturulmuştur. Sıklıkla kullanılan kriterler Roma II ve III kriterleridir . Roma III kriterlerinde bir hastanın konstipe olarak kabul edilebilmesi için şikayetlerinin hastaneye başvurmasından altı ay önce başlamış olması ve üç ay süre ile ayda üç veya daha fazla gün bu şikayetlerinin bulunmasının gerekli olduğu kabul edilmiştir.

 Konstipasyon Nedenleri

• Lif içeriği düşük besinler tüketmek
• Yetersiz sıvı alımı
• Stres, kaygı, depresyon
• Gebelik
• Diyet ve günlük rutin değişimi
• Fiziksel aktivite azlığı
• Kalın bağırsakta gözlemlenen daralmalar ve tıkanıklıklar ( Kolorektal Neoplazmlar, Crohn Hastalığı, Ülseratif Kolit vb.)
• Anal füssür
• Diyabet
• Hormonal hastalıklar (hipotiroidizm, hipokalemi, hiperkalsemi)
• Laksatiflerin yanlış kullanımı
  

  Konstipasyonda Beslenme Tedavisi

Altta yatan hastalığın tedavi edilmesiyle kontrol altına alınamayan konstipasyon durumları için en uygun tedavi beslenme tedavisidir. Konstipasyon tedavisindeki amaç; yumuşak gaita çıkışını, normal bağırsak hareketlerinin oluşumu, haftada en az 3 defa dışkılamanın zorlanmadan gerçekleşmesini sağlamak ve hastanın yaşam kalitesini önemli yan etkiler oluşmadan artırmak ve düzenlemektir.

Beslenme Önerileri

    Yeterli ve dengeli beslenmede, cinsiyete ve yaş gruplarına göre besin öğesi gereksinimleri ve alınması gereken öneriler göz önüne alınır. Konstipasyonu önleyen bir diyet tedavisi, yeterli enerji ve sağlıklı bir yaşam için tüm besin öğelerini ve posayı içermesi gerekmektedir.

    Diyette yer alan besin öğeleri Karbonhidrat, Protein, Yağ, Mineral ve Vitaminlerdir. Besinlerin ve besin öğelerinin alınması, metabolize olması ve kullanılması kalıtım,fiziksel aktivite, mental durum ve ilaç kullanımı gibi bir çok faktörden etkilenir. Konstipasyondan kaçınmak için yetişkin bireyler günlük olarak USDA Besin Piramidi Rehberinde yer alan porsiyon kılavuzlarına uygun dengeli bir diyet kullanmalıdırlar. Porsiyon kılavuzunda günlük olarak 6-11 porsiyon tahıl, 5-9 porsiyon meyve sebze tüketimi bulunmaktadır

    Konstipasyon diyet tedavisinde hastaya posası yüksek diyet uygulanır. Kabızlığın tedavisinde posanın yararlı etkisi eski çağlardan beri bilinmektedir. Çözünmez posa laksatif etkisiyle kalın bağırsağın çalışmasını olumlu yönde etkilemektedir. Çözünmez posa kaynağı buğday kepeği ve çözünür posa içeren yulaf kepeği sebze ve meyve posalarından ve saf selülozdan daha çok dışkı ağırlığını arttırdığından kabızlık tedavisinde daha uygundur.Normal bağırsak fonksiyonlarının sürdürülebilmesi için yetişkin bireylerin günlük diyetlerinde 20-35 gram kadar posa bulunmalıdır.Dünya

    Sağlık Örgütü diyet posasının günde 25-40 g tüketilmesini önermektedir. Özelliklede bu miktarın 5-7 gramını suda çözünebilen liflerin oluşturması gerektiğini belirtmektedir. Ancak yapılan araştırmalara göre gelişmiş ülkelerde bu miktar sadece günlük 11-12 g arasında kalmaktadır.

Doğal Posa Kaynakları

• Kurubaklagiller (%11-26)
• Sert kabuklu meyveler(%5-14)
• Kepeği ayrılmamış tahıl ürünleri (%4-7.5)
• Sebzeler (%3-4)( taze fasulye, taze bezelye↑)
• Meyveler (%1-2)(kabuklu yenenler↑)

    Konstipasyon tedavisinde yeterli posa alımının yanında yeterli sıvı alımı da önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bir konstipasyon hastasının sıvı alımının her gün en az 1500-2000 mL olması gerekmektedir. Bunun yanında hasta fiziksel hareketliliğini de arttırarak dışkılama alışkanlığını düzenli hale getirmelidir. Diyet ile posa alımı 20-35 gramlara çıktığı zaman sıvı alımı da günlük 2 litreye çıkmalıdır. Posa alımları arttığı zaman yetişkinlerin günlük sıvı alımları enerji gereksinimlerinin 1mL/kkal ya da vücut ağırlığının 30 mL/kg’ı kadar olmalıdır.

    Magnezyumdan zengin besinler bağırsak hareketlerini hızlandırır. Özellikle ıspanak,marul,kereviz,taze fasulye, badem magnezyumdan zengindir.

    Gün içerisinde 30-45 dakikalık yürüyüşler bağırsakları çalıştırır ve kabızlığa iyi gelir.
    Sabahları aç karnına 3-4 kuru kayısı tüketilmesi bağırsakları çalıştırır.
    Fonksiyonel konstipasyonu olan bireylerin kalın bağırsaklarında, laktobasillius ve bifidobakterium isimli simbiyotik flora bakterileri düşük bulunmuştur. Bu doğrultuda fonksiyonel konstipasyonu ve inflamatuar bağırsak hastalığı olan kişilerde probiyotik bakterilerin kullanımı desteklenmektedir.

Kaynakça: 

Göksel BENGİ1, Mustafa YALÇIN2, Hale AKPINAR2: Ağrı Devlet Hastanesi, 1Gastroenteroloji Kliniği, Ağrı,MART 2014.

Ödül TÜRKAY,Mendane SAKA: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi,Beslenme ve Diyetetik Bölümü ANKARA,EYLÜL 2016.

Ateş,Burcu. “Fonksiyonel Konstipasyonu Olan  Yetişkin Bireylerin Beslenme Durumlarının Değerlendirilmesi.” Yüksek Lisans Tezi,Başkent Üniversitesi,2015.

Baysal,Ayşe. Beslenme.Ankara:Hatipoğlu Yayınevi,16.Baskı 2015.