Gastroözofajial Reflüde Beslenme Nasıl Olmalı?

    Gastroözofajial reflü, çeşitli klinik bozuklukların eşlik ettiği bir durumdur. Gastroözofajial reflü hastalığı (GÖRH) mide içeriğinin istemsiz olarak özofagusa kaçması şeklinde tanımlanmaktadır.

    Gastroözofajial reflü hastalığının etiyolojisinde genetik faktörler önemli etkiye sahiptir. Bunun yanında obezite, özellikle abdominal obezite, GÖRH için ciddi bir risk oluşturmaktadır. Obezite özellikle kadınlarda GÖRH gelişiminde önemli bir risk faktörüdür. Gastroözofajial bileşkenin bozuklukları, alt özofagus sfinkter (AÖS) basıncında azalma, hiatal herni, gecikmiş gastrik boşalım, artmış abdominal basınç, mide distansiyonu, diyet, yağlı besinler, sigara ve alkol kullanımı, tekrarlayan kusmalar, hamilelik gibi nedenlere bağlı olarak reflü riski artmaktadır. Gecikmiş mide boşalımı, özofagusun temizlenmesindeki azalma, sindirim sekresyonundaki artış ve uzanmış pozisyonun hepsi birlikte gastrik içeriğin özofagusa reflüsünü artırır.

    Gastroözofajial reflüsü olan bireylerde besinlerin regürtasyonu ve mide yanması yanında; astım, ses kısıklığı, öksürük ve göğüs ağrısı gibi semptomlar görülmektedir. Uzun süredir gastroözofajial reflüsü   olanlar da özellikle şiddetli eroziv özofajiti olanlarda disfaji sıklıkla görülen bir başka önemli komplikasyondur.

    Gastroözofajial reflü hastalığı direk olarak ölüme yol açmasa da; özofajial ülserler (%5), peptik darlıklar (%0,5-20) ve Barrett özofagusu (%0.4-20) gibi önemli morbiditeyi arttıran komplikasyonlara yol açmaktadır.

    Gastroözofajial reflü de alt özofagus sfinkterin gücü önemlidir. AÖS basıncı sigara, diyet, kas gevşeticiler, skleroderma, gebelik gibi birçok faktörden etkilenir. Östrojen, obez kadınlarda reflü patogenezinde yer alır. Östrojen nitrik oksit sentezini artırır ve AÖS’ nin gevşemesine neden olur. Alkol asit klirensini bozmaktadır. Sigara ise asit oranını artırır; nikotin AÖS basıncını azaltır.

Tıbbi Beslenme Tedavisi (TBT)

TBT’ nin amacı

• Özofajial reflüyü önlemek,
• İnflame özofajial mukozanın irritasyonunu ve ağrısını önlemek,
• Gastrik sekresyonun asiditesini ya da eroziv kapasiteyi azaltmaktı.

Gastroözofajial Reflü ve Besinler Arasındaki İlişki

• Diyetin yağ oranının fazla olması, AÖS basıncını azaltır, gastrik boşalmayı geciktirir ve asit üretimi artar.
• Protein AÖS basıncını artırır.
• Posa alımının artması özofagusta hasar gören hücrelerin ve/veya karsinojenlerin özefagus epitelinden uzaklaştırılmasında rol oynar.
• Kızarmış besinler, çikolata ve soda AÖS basıncını azaltır ve özafagusun aside maruz kalma süresini artırır.
• Nane içerdiği mentol bileşeni nedeniyle AÖS basıncını azaltır.
• Karbonatlı içecekler AÖS basıncını azaltarak, AÖS’ nin uygun olmayan geçici gevşeme sıklığını artırmaktadır.
• Kahvenin AÖS basıncını düşürdüğü belirtilmiştir.
• Asitli meyveler (portakal, greyfurt vb.), baharatlar, sarımsak, soğan özofagus mukozasını tahriş ederek pirozisin artmasına neden olur.
• Bira ve şarap gibi fermante alkollü içkiler gastrik asit sekresyonunu uyarır, AÖS basıncını azaltır.
• Ağırlık kaybı, abdominal basıncı azaltarak gastroözafajial reflü semptomlarında iyileşme sağlayabilmektedir. Kısmi ağırlık kaybı reflü semptomlarını azaltabilir.

   Gastroözofajial reflü hastalığı için medikal, cerrahi ve beslenme tedavisi birlikte yürütülmelidir. Bu tedaviler yanında bazı yaşam tarzı değişiklikleri ile reflü semptomlarında azalmalar görülmektedir. Bunlar;

• Yatak başı yükseltilmeli,
• Vücudu sıkan giysilerden kaçınılmalı,
• Aşırı fiziksel aktiviteden kaçınılmalı (düzenli hafif-orta aktiviteler yapmak),
• Gece reflü semptomu olanların sırt üstü ve sağ yan pozisyonda yatmamalıdır (sol yanına yatmalı)

Gastroözofajial Reflü İçin Beslenme ve Yaşam Tarzı Önerileri

• Yatmadan 2-3 saat önce yemek sonlandırılmalıdır.
• Reflüyü tetikleyebilecek besinlerin (çikolata, kahve, asitli ve/veya baharatlı besinler, acı besinler, kızarmış besinler, karbonatlı içecekler vb.) tüketiminden kaçınmak.
• Yüksek yağlı öğünlerden sakınılmalıdır.
• Öğünler sık aralıklı olmalı, bir öğünde fazla porsiyonlarda yemek yenilmemelidir.
• Sigara ve alkollü içeceklerden uzak durulmalıdır.
• Yemeklerden sonra ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.
• Yeterli posa içeren bir beslenme programı uygulanmalıdır.
• Obezlerde kilo kaybı sağlanmalı ve ideal vücut ağırlığına ulaşılmalıdır.

Hülya Dorul

Kaynakça:

Alphan TE ve ark. Hastalıklarda Beslenme Tedavisi: Hatipoğlu Yayınevi: 2014.

Erkan T. Gastroözofegeal Reflü ve Beslenme İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sağlıkta ve Hastalıkta Beslenme Sempozyum Dizisi No: 41, Kasım 2004; s. 211-215.

Kürklü NS ve Kaner G. Gastroözofageal Reflü Hastalığında Beslenmeye Güncel Bakış. Güncel Gastroenteroloji Dergisi 19/3 Eylül 2015.

Dağlı Ü ve Kalkan İH. Reflü Tedavisinde Yaşam Tarzı Değişikliklerinin Yeri. Turk J Gastroenterol 2017; 28(Suppl 1): S33-S37.