Hangi soruya cevap arıyorsun?
Probiyotik sözcüğü, ”yaşam için” anlamına gelen yunanca kökenlidir. Araştırmacıların bazıları bu sözcüğü ”başka organizmaların büyümesini uyaran bir organizma salgısı” olarak tanımlarken, diğer bazıları ise ”barsaklarda mikrobik dengeyi sağlayan organizmalar” olarak tanımlamaktadır.
Probiyotiklerin Nitelikleri
Probiyotik bakteri, üründe yeterli sayıca canlı olarak yaşayabilmeli, depolamaya karşı dayanıklı olmalı, ürünün tat ve lezzetini olumsuz yönde etkilememeli, sindirim aygıtında canlılığı koruyabilmeli ve barsak mukoza hücrelerine yerleşerek çoğalabilmelidir.
Probiyotiklerin Barsakta Çoğalmasını Etkileyen Faktörler
Anne sütüyle beslenen bebeklerin barsaklarında bifido bakteriler bulunurken, hazır mama alanlarda bulunmaması insan sütünde bakteri çoğalmasını sağlayan faktörlerin bulunduğu görüşü ileri sürülmüştür. Daha sonraki çalışmalar bu tür faktörlerin inek sütü ve diğer besinlerde de bulunabileceğini işaret etmektedir. Son yıllardaki çalışmalar probiyotik mikroorganizmaların barsakta çoğalmasında prebiyotiklerin önemini gündeme getirmiştir. Prebiyotikler ince barsak enzimlerince parçalanmayan doğal ve yapay şekerlerdir. Bunların başlıcaları; laktuloz, inülin, rafinoz, galakto ve fruktoolugosakkaritlerdir. bu öğeler, diyet posası bileşenlerindendir. Probiyotikler özellikle bifidobakteriler bu öğeleri çoğalmaları için karbon kaynağı olarak kulanılırlar. Prebiyotiklerin diyete eklenmesiyle fekal bifidobakteri sayıısında 10 kat artış olduğu, patojenik(zararlı) bakterilerin ise önemli ölçüde azaldığı gözlemlenmiştir.
Ülkemizde tahılların fermentasyonuyla elde edilen tarhana, boza ve şalgam suyu gibi ürünlerin de probiyotik özellik taşıması muhtemeldir. Boza ve şalgam suyu kaynatılıp ezilerek sıvı hale getirilen bulgurun önceki üründen kalmış maya ile fermentasyonu elde edilir. Şalgam suyuna renk ve lezzet vermek için siyah havuç katılır. Un ve yoğurt karışımı hamurun fermentasyonu ile elde edilen tarhana özellikle kızılcık suyu katılmış olanı ishalli hastalıklarda kullanılır.
Probiyotiklerin Sağlık Üzerinde Etkisi
Yoğurt ve kefir gibi mayalandırılmış süt ürünlerinin sağlık üzerine olumlu etkisi eski çağlardan beri bilinmektedir.
Günümüzde probiyotiklerin Helikobakter pylori ve barsak enfeksiyonları ile alerjik belirtileri azalttığı; kabızlık ve irritable barsak sendromlarına iyi geldiği; kanser riskini azalttığı, serum kolesterol düzeyini düşürdüğü, kalsiyum biyoyararlılığını arttırarak kemik sağlığının korunmasına yardımcı olduğu ileri sürülmektedir.
İshalli Hastalarda Kullanımı
Danimarka’da yapılan bir çalışmada, laktik asit bakterilerinin bakteriyal ve viral ishalin şiddetini ve süresini azalttığı belirlenmiştir. Patojenik bakteriler veya virüslerin ince ve kalın barsakta aşırı çoğalmasıyla sonucu ishal oluşur. İshal, bedenden aşırı su ve elektrolit kaybına neden olarak bireyin, özellikle çocuğun yaşamını tehlikeye sokar. Probiyotikler ishalli hastaların önlenmesi ve tedavisinde etkilidir. Yoğurt her türlü ishalin iyileştirilmesinde etkinliği olan bir besindir.
Kanserden Korunmada Etkinliği
Probiyotik alımının, karsigenezisde rol aldığı düşünülen, ikincil safra asitlerinin düzeyini de düşürdüğü gözlenmiştir. Bazı epidemiyolojik çalışmaların sonuçları fermente süt ürünlerini düzenli olarak tüketenlerde kalın barsak kanser riskinin azaldığını işaretlemektedir.
Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkileri
Probiyotik bakterinin humoral bağışıklık yanıtının artırdığı, dolayısıyla barsakların bağışıklık yeteneğinin gelişimine yardımcı olduğu bildirilmektedir. Probiyotik bakteri aynı zamanda bireyin patojene karşı direncini de artırmaktadır. Ağızdan laktobasilli alımının barsaktaki patojenlerin yok olmasına zemin hazırladığı bildirilmiştir. Deney hayvanlarında laktik asit bakterilerinin, makrofaj üretimini ve fagositesiz aktiviteyi artırdığı gösterilmiştir.
son yıllarda yapılan bir araştırmada probiyotiklerin alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasını önlediği belirlenmiştir. Bunun mekanizması şöyle açıklanmıştır: bu tür karaciğer bozukluğunda patojen bakterilerin rolü olabileceği, probiyotiklerin inflamasyon öncüsü stokinlerin üretimini azaltarak patojen bakterilerin çoğalmasını azalttığı, epitel engel işlevini güçlendirdiği sonuçta, karaciğer yıpranmasının önlendiğidir. Tedavide antioksidanlar, lesitin, S-adenozil metionin olumlu etki göstermektedir.
Özetle, probiyotik alımı, sindirim aygıtının zararlı etkenlere karşı korunma sistemini geliştirir, mukozanın engel sisteminin bozulmasıyla ortaya çıkan gastroenteritin, besin alerjisinin, iltihabi bağırsak hastalığının iyileştirilmesinde yardımcı olur.
Probiyotiklerde en iyi sonuç laktoz malabsorbsiyonu ve akut ishallerin tedavilerinde elde edilmiştir.
Kaynakça
Baysal, Ayşe, Beslenme
Yardımcı, Hülya, Dost Bakterilerin Hastalıklar Üzerine Fonksiyonel Etkileri ve Probiyotikli Tarifler
https://www.researchgate.net/profile/Betul-Cicek/publication/26437076_The_Impact_of_Probiotics_and_Prebiotics_on_Health/links/54350eff0cf2bf1f1f27e9f3/The-Impact-of-Probiotics-and-Prebiotics-on-Health.pdf
