Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) metabolik sendromu, diyabet, bozulmuş açlık glikozu, bozulmuş glikoz toleransı veya insülin direnci ile birlikte, hipertansiyon, hiperlipidemi, santral obezite ve mikroalbuminüriden en az ikisinin olması olarak tanımlamıştır. Biraz daha açacak olursak metabolik sendrom, insulin direnciyle başlayan glukoz intoleransı, diyabetes mellitus, abdominal obezite, dislipidemi, hipertansiyon ve koroner arter hastalığı (KAH) gibi sistemik bozuklukların bir arada bulunduğu ölümcül bir endokrinopati (İç salgı bezlerinin bozukluğundan kaynaklanan hastalık) olarak tanımlanmaktadır.
Metabolik sendrom dünyada giderek daha fazla sayıda insanı etkileyen önemli nedenlerden biridir. Pandemiye doğru ilerleyen bu büyümede, hareketsiz yaşam tarzının benimsenmesi ve beslenme alışkanlığının değişmesi gibi çevresel etkenlerin yanında, kalıtımla gelen bazı özellikler de rol oynamaktadır. Metabolik sendrom (MetS) merkezi şişmanlıkta (santral obezite) artış, lipid profillerinde bozulma, kan basıncında artış ve açlık kan şekeri yüksekliği gibi bazı metabolik parametrelerin bozulduğu bir tıbbi durumdur. Özellikle kardiyovasküler hastalıklar için ciddi risk oluşturan önemli bir morbidite ve mortalite nedenidir.
Metabolik sendrom yaygınlığı yaşla artmaktadır. Ayrıca fiziksel aktivite azlığı, beden kitle indeksinin (BKİ) 25’ten fazla olması, ailede şeker hastalığı öyküsü, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, polikistik over sendromu, sigara kullanımı, diyette artmış yağ içeriği, hiperfaji ve stresle başa çıkma zorlukları gibi nedenler MetS gelişme riskini arttırmaktadır.
Metabolik sendrom daha çok erişkinlerin sorunu olarak bilinirken son yıllarda çocukluk, özellikle de adölesan döneminde önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Çocuklarda da metabolik sendrom sıklığındaki artış obezite sıklığındaki artışa paraleldir. Metabolik sendromun temelinde insülin direnci vardır ve bu vakaların önemli bir bölümünden tip 2 diyabet gelişmektedir. Çocukluk çağındaki metabolik sendrom araştırmalarında erişkinler için geliştirilmiş tanı kriterleri kullanılmakla birlikte, son yıllarda çocuklara özgü kriterlerin geliştirilmesi için de çaba harcanmaktadır. Koruyucu hekimlik bakımından ailesinde tip 2 diyabet veya metabolik sendrom yükü olan, fizik muayenede santral obezite, akantozis nigrikans (kasık, koltuk altı, boyun veya diğer deri kıvrımlarında ortaya çıkan, deride kalınlaşmış koyu renkli bir cilt hastalığıdır.) gibi insülin direnci bulguları olan çocukların daha yakından izlenmesi; tip 2 diyabet bakımından riskli olan ve insülin direnci olan vakalar da erken tedavi başlanması gereklidir.
Metabolik sendrom tedavi hedefleri; insülin direncine neden olan risk faktörlerinin yaşam şekli değişiklikleri ile kontrol altına alınması ve gerekli koşullarda klinik hedeflere ulaşmak amacıyla ilaç tedavisinin başlanmasıdır. Yaşam tarzı değişikliği dışında, metabolik sendromu tedavi edebilecek tek bir ajan söz konusu değildir. En uygun tedavi yöntemi, kilo kaybının temini ve düzenli egzersiz için yaşam şekli değişikliğinin sağlanması, sağlıklı beslenme ve sigaranın kesilmesidir. Kısaca belirtecek olursak metabolik sendromun tedavisinde diyet ve fiziksel aktivite çok önemli yer tutmaktadır.
Yazar: Büşra Bozkurt
KAYNAKÇA
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Metabolik Sendrom Kılavuzu (2009)
Gözel, Nevzat; Kılınç, Faruk (2018), Obezite ve Metabolik Sendrom, Fırat Tıp Dergisi, 23:18-21
Işıldak, M.; Güven, G.; Gürlek, A. (2004), Metabolik Sendrom ve İnsülin Direnci, Hacettepe Tıp Dergisi, 35:96-99
Kaya, M.; Vırıt, O.; Altındağ, A.; Selek, S.; Bülbül, F.; Bulut, M.; Savaş, H. (2009), Şizofrenide Metabolik Sendrom Sıklığı, Metabolik Sendromun Özellikleri ve Kullanılan Antipsikotiklerle İlişkisi, Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi, 46: 13-8
DİK, B . (2013), Metabolik Sendromun Tedavisi, Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 8 (3), 259-269
Balkan, Fevzi (2013), Metabolik Sendrom, Ankara Medical Journal, 13(2):85-90
