Prematüre; Hamileliğin 37.haftasından önce doğan bebeklere verilen isimdir.
Prematüre bebeklerin çeşitli sağlık sorunları, anne karnında gelişimlerini tamamlayamamaları ve düşük doğum ağırlıkları gibi sebeplere bağlı olarak ciddi anlamda bakım ve beslenmeye ihtiyaç duyarlar.
Prematüre bebeklerin doğum ağırlıkları da tam zamanında doğan bebeklere göre çok daha azdır.
Prematüre Bebeklerin Sınıflandırılması
Doğum haftalarına göre 4 gruba ayrılırlar ;
- Son derece erken doğanlar (25. haftadan önce)
- Çok erken doğanlar(32. haftadan önce)
- Orta derecede erken doğanlar(32 – 34.hafta)
- Erken doğanlar(34 – 36.hafta)
Gestasyon yaşlarına göre ;
- İleri derecede prematüre (Doğum zamanı 24 – 31. Hafta)
- Orta derecede prematüre (Doğum zamanı 32 – 36. Hafta)
- Sınırda prematüre (Doğum zamanı 36 – 37. Hafta)
Prematürelerin Genel Özellikleri
- Emme refleksi azdır.
- Kulak kıkırdak yapısı yumuşak, kıvrım sayısı azdır.
- Ayak tabanı enine çizgiler ve bunlar arasındaki çukurluklar gelişmemiştir.
- Kalp atışları hafif ve cansızdır.
- Düşük doğum ağırlığı sebebiyle zayıf olurlar.
- Sürekli uyku halindedirler.
- Yetersiz deri altı yağ dokusu sebebiyle düşük vücut ısısına sahiptirler.
- Sinir sistemleri tam gelişmediğinden hareketleri çok az ve kontrolsüzdür.
Bebekler Neden Prematüre Doğar ?
Prematüre doğumların sebeplerini genel olarak 4 başlık altında toplayabiliriz ;
- MATERNAL (Anne kaynaklı)
- FETAL
- ÇEVRESEL
- GENETİK
Annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi, fazla fiziksel aktivite, sigara-alkol-ilaç kullanımı, malnütrisyon, sık doğum, gebelikte yetersiz ağırlık kazanımı, anne yaşının 16 dan küçük veya 35 ten fazla olması, çeşitli kronik hastalıklar gibi sebepler, bebeğin çevresel etmenlere maruz kalması, amniyon sıvısının fazla oluşu bunlar haricinde genetik faktörler bebeklerin erken doğmasına sebep olmaktadır.
Prematürelerin karşılaştıkları beslenme sorunları nelerdir?
Bu bebekler gelişimlerini tam tamamlayamamalarına bağlı olarak çeşitli sağlık sorunlarıyla karşılaşmaktadır.
- Emme-yutma fonskiyonlarının tam gelişememesi,
- Sindirim enzimlerinin eksikliği ve buna bağlı olarak karbonhidrat-protein-yağ sindirimini gerçekleştirememe,
- Sinir sistemlerinin tam gelişmemesi sebebiyle diğer bebeklere göre daha fazla uyku hali,
- Açlık-tokluk mekanizmalarında sorunlar,
- Memeye tam yerleşememe,
- Özellikle ağız yoluyla beslenemiyorsa zayıflamış kolon hareketleri
gibi sebeplerle beslenmeleri oldukça güçtür.
Prematüre bebekler nasıl beslenmeli?
Prematürelerin emme,yutma fonksiyonlarının tam gelişmemesi sebebiyle beslenmeleri için hastanede gözetim altında tutulurlar.
Özellikle 32-34. Haftada doğan prematüreler yaşamın ilk günlerinde damar yoluyla beslenirler. Gelişmeye bağlı olarak mide sondasıyla beslenmeye geçilir ve emme-yutma fonksiyonlarının gelişimine bağlı olarakta ağız yolu ile beslenmeye başlarlar.
Prematüre bebekler erken dönemde beslenmeyecek olursa kısa dönemde enfeksiyonlara yatkınlık ve çeşitli hastalıklarda artma görülür. Uzun dönemde ise büyüme geriliği, nörolojik bozukluklara yatkınlık saptanabilir.
Bu bebekler tam zamanında doğan bebeklere nazaran daha fazla enerji ve besin alımına ihtiyaç duyarlar. Beslenmenin erken başlanması bu bebeklerde enfeksiyonu azaltır, hastanede kalış süresini kısaltır ve uzun dönemde büyüme geriliği insidansını azaltır.
Prematüreler için anne sütünün önemi
ANNE SÜTÜ; Bebek tarafından kolayca sindirilebilen, ideal dengede besin içeriğine sahip ve ilk 6 ayda bebek için gerekli olan bütün besin maddelerini içeren en ideal besindir.
Her bebekte olduğu gibi prematürelerde de en mucizevi besin ”Anne Sütü”dür.
Özellikle doğumdan hemen sonra gelen, yoğun olarak bağışıklık ve büyüme faktörleri içeren Kolostrum(Ağız sütü) un muhakkak bebeğe verilmesi gerekmektedir. İlk günlerde bebeğe verilecek bir damla süt bile hayati değer taşımaktadır.
Annenin isteğine bağlı olsa da prematüre bebeğin en az 10-12 kez anne sütüyle beslenmesi gerekmektedir. Prematüre bebeğe annesinin sütünün verilebilmesi için anne ve bebeğin erken dönemde temasının sağlanması, annenin psikolojik yönden desteklenmesi, annenin bilgilendirilmesi, anne sütünün sağılması gerekmektedir. En kısa zamanda anne sütüyle bebeğin beslenmesi bebeğin gelişmemiş sistemlerinin hızlı şekilde harekete geçmesini sağlar. Bebeğe yavaş yavaş arttıralarak anne sütü sondayla verilmelidir.
Anne sütü, içerdiği büyüme faktörleri, enzimler ve çeşitli antioksidanlar sebebiyle prematüre bebeğin hayata tutunmasını hızlandırır.
Prematüre doğum yapmış annelerin sütünde normal zamanda doğum yapan annelere nazaran protein oranının anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür.
Annenin psikolojik durumu, üzülmesi ve stres gibi durumlardan süt üretimi etkilenebilmektedir. Anne sütü yeterince gelmiyorsa bebeğe özel hazırlanmış özel mamalar kullanılmalıdır.
Bebeğinize sütünüzü emzirerek veremiyorsanız sağdığınız sütünüzü şırınga yardımı ile verebilirsiniz.
Sütü nasıl sağmalıyız ? Sağılan sütü nasıl saklamalıyız ?
Tıpkı bebeği emziriyormuş gibi 2-3 saatte bir elle veya pompa ile süt sağılır. Özellikle elektrikli pompalar yardımıyla süt kolay ve hızlı şekilde sağılabilmektedir.
Yeni sağılmış Anne Sütü özel süt saklama poşetlerinde oda ısısında 4 saat, buzdolabında 5-7 gün, dondurucuda 6- 12 ay saklanabilir. Dondurulup çözdürülen süt 24 saat içerisinde tüketilmelidir.
Prematüre bebeklerin bağırsaklarında hasar, kangrene ve hatta bebeğin ölümüne bile sebep olabilecek olan mide bağırsak hastalığı Nekrozitan Enterekolit (NEK)ten korunmanın en iyi yolu da anne sütüdür.
Prematüre bebeklerde taburculuk sonrası beslenme nasıl olmalıdır?
Prematürelerin taburculuk sonrası dönemde protein gereksinimleri zamanında doğanlardan daha yüksektir. Günlük kg başına 3,5 – 4 gram olarak önerilir.
Bu dönemde bebeğin beslenmesinde anne sütü, standart mamalar, prematüre mamaları, taburculuk sonrası prematüreler için hazırlanmış zenginleştirilmiş mamalar kullanılabilecek besinlerdir.
Tamamlayıcı beslenmeye ne zaman geçilmelidir ?
Zamanında doğan bebeklerin ek gıdaya geçişi 6.aydan itibaren olmaktadır. Prematürelerde ise bu hesabı yapmak için Düzeltilmiş Yaş kullanılır.
Düzeltilmiş yaş ; Bebeğin doğumundan itibaren geçen süreden yani takvim yaşından, normal doğum zamanından ne kadar önce doğduğunu gösteren sürenin çıkarılmasıyla hesaplanır. Bu düzeltilmiş yaşa göre bebeğin 6.ayında ek beslenmeye geçilebilir.
Kaynakça:
Annon. Nutrition Needs and Feeding of Premature Infants. Canadian Medical Ass Journal. 1:152,1995
Köksal G, Gökmen H. Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi, Hatipoğlu Yayınları, Ankara, 6.Baskı,2017
http://beslenme.gov.tr/content/files/yayinlar/kitaplar/diger_ kitaplar/beslenme_rehberi.pdf
Baumgart S, Costarino AT. Water as nutrition. In: Tsang RC, Lucas A, Uauy-Dagach R, et al (eds). Nutritional Needs of the Preterm Infant. Williams & Wilkins, Baltimore, 1993.
